De toekomst van de Arctische regio

Gestart door Lex, 01/07/2011 | 17:27 uur

jurrien visser (JuVi op Twitter)


jurrien visser (JuVi op Twitter)

Korps Mariniers traint in Noorwegen tegen de dreiging van de Russen

https://www.rd.nl/1.1469705

jurrien visser (JuVi op Twitter)

Waarom je wakker moet liggen van global warming: er komt oorlog van en sneller dan je denkt

Mick Van Loon / editor newsmonkey / 10 juli 2015

analyse Terwijl politici weifelen en kibbelen over global warming zijn de militairen die hen dienen wél kordaat. Zij zijn zich volle bak aan het voorbereiden op de conflicten die de opwarming van ons klimaat zullen teweegbrengen. "We will be ready to fight at the top of the world by 2030", klinkt het bijvoorbeeld bij de Amerikaanse navy. En Putin? Die is soldaten met de tienduizenden naar de Noordpool aan het sturen as we speak.

Al ooit van Joseph Dunford gehoord? Wel, het wordt tijd dan. Dunford is de 36ste Commandant of the Marine Corps, de grote baas van het Amerikaanse marinekorps. Hij heeft, op z'n 59ste, militair gezien dan, al een aardig parcours afgelegd. En nu staat hij op het punt de belangrijkste militair op de planeet te worden: Obama nomineerde hem als Chairman of the Joint Chiefs of Staff, het absolute opperhoofd van alle Amerikaanse troepen.

Dus, wanneer Dunford gisteren liet vallen dat "Rusland en China een veel grotere dreiging vormen voor de veiligheid van de VS dan Islamitische Staat", dan mag je dat als meer dan gewoon wat cafépraat beschouwen. Dunford wil bijvoorbeeld de Oekraïense troepen gaan uitrusten met Amerikaanse wapens, iets wat de opwarmende koude oorlog met het Rusland van Putin niet meteen zal afkoelen.

Het gaat Dunford - en in extensie de topgeneraals van de NAVO - niet echt om Oekraïne. Wat speelt is iets veel fundamenteler: een dam opgooien tegen Rusland. Want in het Pentagon zijn ze er van overtuigd dat een militair conflict met dat land zo goed als onvermijdelijk is geworden.

Het grotere plaatje

Het grotere plaatje is dit: de opwarming van ons klimaat zal de Noordpool helemaal ijsvrij maken in de zomer, ten laatste in 2050, meer dan gedeeltelijk al vanaf 2020. Iedereen wil een deel van de koek die dan komt bloot te liggen, zoals immense voorraden grondstoffen, plus iedereen zal de daardoor ontstane scheepvaartroute willen controleren, die het traject tussen Europa, Azië en de VS immens gaat inkorten.

Terwijl 40 procent van de Amerikanen nog steeds denkt dat global warming een broodje aap is, en terwijl politici in de hele wereld garen blijven spinnen uit onze weigering om de gevolgen onder ogen te zien, zijn ze bij het Pentagon al heel lang overtuigd dat de opwarming van ons klimaat echt is en aan het plannen voor wat die teweeg gaat brengen.

Pentagon al sinds 1981 overtuigd van opwarming klimaat

We weten bijvoorbeeld ondertussen dat het Pentagon al in 1981 (!) in het geheim begon met studies naar hoe snel het ijs aan de Noord- en Zuidpool aan het smelten was. Al twee decennia maken ze daar ook al plannen voor hoe ze gaan omgaan met een opgewarmde wereld. De Amerikaanse navy voorspelde al in 2002 dat het ijs aan de Noordpool zou verdwijnen. In 2003 publiceerde het Pentagon een rapport dat "An Abrupt Climate Change Scenario and Its Implications for United States National Security" heette. Daarin deze conclusie: "Disruption and conflict will be endemic features of life. Once again, warfare will define human life."

Het rapport verzoop in de post-9/11 hysterie. Terroristen waren de nieuwe vijand en niemand wou iets anders horen. Maar het Pentagon schreef toen al dat de War on Terror niks betekende tegen de gevolgen van global warming. Dat de militairen toen al 100 % overtuigd waren van de echtheid van global warming blijkt uit dit koele zinnetje: "It's our job to deal with the world as it will be, not as we wish it could be."

2007: de Russen planten een vlag.

Wat er op het spel staat

En hoewel het rapport onder meer scenario's omschreef over wat er moest gebeuren om de VS zelf te beschermen voor de gevolgen van climate change, haalde het 12 jaar geleden ook al heel duidelijk aan wat het meest prangende probleem zou worden: de Noordpool. "13 procent van 's werelds nog niet aangeboorde olievoorraden, 30 procent van de aardgasvoorraden en meer dan een triljoen aan minerale rijkdom zal de inzet zijn. En er zal gevochten worden om dat te bezitten."

Wat er onder de Noordpool zit aan grondstoffen, zou neerkomen op 50 jaar voortborduren op fossiele brandstoffen voor onze samenleving volgens sommige schattingen. Stakes are high.

Rusland

Dat wisten ze in Rusland toen ook al. In 2007 dook een Russische duikboot 4.000 meter diep onder de Noordpool en zette daar demonstratief een Russische vlag neer. En Putin heeft sindsdien nog een pak niet echt subtiele boodschappen gestuurd. Zoals deze: in de regio, tot vlak voor de kust van Groenland patrouilleren momenteel Russische duikboten met Bulava's aan boord. Dat zijn kernraketten met elk tien kernkoppen, allemaal meer dan tien keer krachtiger dan Hiroshima, die individueel een doel kunnen kiezen. Het gevaarlijkste oorlogstuig dat momenteel bestaat op deze planeet, die Bulava's.

De Russen zijn ook hun vloot van militaire ijsbrekers aan het uitbreiden. Ze hebben er nu 43, en dat zijn er meer dan alle andere landen samen die een claim leggen op de Noordpool. Zo'n ijsbreker kost een miljard euro per stuk. Sinds maart dit jaar hebben de Russen ook 40.000 soldaten, 15 extra duikboten en 40 oorlogsschepen naar de Noordpool gestuurd. Voor "oefeningen". Ver buiten de 200 mijlzone buiten hun kust. De Russen zijn ook een reeks nieuwe militaire basissen aan het bouwen die strategisch gelegen zijn in het noordpoolgebied, en ze zijn een aantal oudere, afgedankte weer aan het opkalfateren.

Zaak van leven of dood voor Putin

Voor Vladimir Putin is de Noordpool controleren het belangrijkste punt op zijn agenda, veel belangrijker dan Oekraïne bijvoorbeeld, en hij ziet het naar verluidt als een zaak van leven en dood voor het vaderland.

Het is ook allemaal veel dichter bij dan we denken. In z'n Arctic Roadmap, een plan dat gemaakt is om militair dominant te zijn in het noordpoolgebied, voorziet het Pentagon dat de Transpolar Route vanaf 2020 al 8 weken per jaar open zal zijn. In 2025 is dat 12 weken en in 2030 al 16 weken. De Northwest Passage zal vanaf 2030 heel de zomer, tot eind oktober open zijn. 2030 is een datum die vaak terugkomt in de paperassen van het Pentagon. "We will be ready to fight at the top of the world by 2030" staat er bijvoorbeeld letterlijk in die Arctic Roadmap, tenminste met de huidige financiële middelen. De Navy is de jongste twee jaar heel hard aan het lobbyen gegaan om meer geld te krijgen om zich te bewapenen voor een noordpoolconflict.

De Chinezen

Naast Rusland zijn er trouwens nog andere spelers. De Canadezen, die voorlopig via gerechtelijke weg de Noordpool willen binnenrijven. De Noren ook. En de Denen. Samen met de Amerikanen hebben ze allemaal een grens aan de Noordpool. De Chinezen hebben die niet. Maar ook zij willen een stuk van de Noordpool en hebben al laten verstaan daar desnoods militair voor te zorgen. De redenering? 20 procent van de wereldbevolking is Chinees, en dus moet 20 procent van de Noordpool, die aan heel de wereld toehoort, dan ook maar Chinees worden.

Voor China, met z'n allesverslindende groeieconomie, is de immense grondstoffenvoorraad in het arctisch gebied cruciaal. Bovendien zijn de scheepvaartroutes die open komen immens belangrijk voor de Chinezen. Ze hebben uitgerekend dat als ze die optimaal kunnen gebruiken, ze tussen nu en 2050 duizenden miljarden gaan besparen.

Cynisch

Waar het allemaal op neerkomt is dit: hoewel de wereldleiders het nemen van echte maatregelen tegen de opwarming van ons klimaat blijven uitstellen en er straks in Parijs weer flink gekibbeld zal worden, zijn de supermachten in essentie al begonnen met het strategisch plannen van een wereld die gemiddeld verschillende graden zal opwarmen. Cynisch.

http://newsmonkey.be/article/48713

Harald

deel 2

De toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie?

Nederland en het Noordpoolgebied
De Nederlandse regering publiceerde in 2013 het beleidskader 'Nederland en de Poolgebieden 2011-2015' en is voornemens in 2015 een nieuw beleidskader te publiceren. Voor Nederland is de Arctische regio belangrijk vanwege (1) de strategische betekenis van het gebied, (2) de economische belangen, (3) de hechte bilaterale relaties met landen uit de regio, (4) de bijdragen die Nederland kan leveren aan het mitigeren van de gevolgen van de klimaatverandering en aan wetenschappelijk onderzoek en (5) de traditionele Nederlandse inzet voor de internationale rechtsorde.

De olie- en gaswinning, de winning van andere grondstoffen en de nieuwe scheepvaartroutes kunnen voor Nederland economisch interessant worden. Met de afnemende nationale gasvoorraad raakt Nederland in toenemende mate aangewezen op buitenlandse olie- en gasvoorraden, waaronder de voorraden in het Arctisch gebied. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft een goede marktpositie op gebieden als landwinning, maritieme- en offshore technologie, gas- en oliewinning, de aanleg van pijpleidingen, scheepsbouw en visserij. Het economisch potentieel van het Noordpoolgebied is wat olie en olieproducten betreft van betekenis voor de haven van Rotterdam. De haven is aantrekkelijk voor Rusland als centrale opslagplaats en overslaghaven voor Russische olie. Voor het vervoer van deze producten zal de noordoostelijke scheepvaartroute relevant kunnen worden. Dat geldt niet voor containervervoer of het vervoer van ijzererts en kolen. In dat opzicht blijven de nieuwe scheepvaartroutes vooralsnog van geringe betekenis. De ontwikkelingen in de Arctische regio kunnen bovendien van invloed zijn op de economische veiligheid van Nederland. De toekomstige (partiële) afhankelijkheid van olie- en gasvoorraden uit het Noordpoolgebied, de belangen op het gebied van de scheepvaart en visserij, de belangen van het bedrijfsleven en de haven van Rotterdam maken het noodzakelijk dat de Nederlandse overheid actief betrokken is bij de economische ontwikkeling van de regio en zich middels economische diplomatie hiervoor actief inzet.

Nederland is geen Arctische staat en heeft dus geen directe zeggenschap over de ontwikkelingen in het Noordpoolgebied. Wel heeft Nederland een bijzondere positie met betrekking tot Spitsbergen gelet op het Verdrag van Parijs. Ook is Nederland sinds de oprichting van de Arctische Raad zeer actief als waarnemer. Het draagt met specifieke deskundigheid bij aan rapporten in diverse werkgroepen. Nederland kan ook in de toekomst een rol van betekenis spelen in het Noordpoolgebied. Nederland heeft immers zelf geen territoriale claims, is klein genoeg om geen bedreiging te vormen voor andere landen, heeft van oudsher contacten met de Arctische regio, heeft hechte bilaterale betrekkingen met landen in de regio en heeft een goede reputatie op het gebied van internationaal recht.

Aanbevelingen

Arctische strategie van Nederland
Het nieuwe Noordpoolbeleid dat de regering in 2015 wil uitbrengen zal, naar het oordeel van de AIV, de bevordering van duurzaam beheer van de Arctische regio centraal dienen te stellen. Gelet op de recente ontwikkelingen acht de AIV intensivering van dit beleid noodzakelijk. De ontwikkelingen in de regio gaan snel en de Nederlandse belangen kunnen op termijn aanzienlijk zijn. De Nederlandse inspanningen met betrekking tot de Arctische regio zijn thans versnipperd. De AIV adviseert de regering een interdepartementale commissie voor Arctische aangelegenheden in te stellen, onder voorzitterschap van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In deze commissie kan het Arctisch beleid van Nederland op ecologisch, economisch, wetenschappelijk en buitenlands- en veiligheidspolitiek gebied worden gecoördineerd en kan behartiging van de strategische belangen van Nederland in de regio aan de orde komen. Naast BZ, zouden ook de ministeries van EZ, I&M, OCW en Defensie kunnen participeren in deze interdepartementale commissie.

Tevens acht de AIV het wenselijk om in plaats van een bijgesteld nieuw beleidskader, een volwaardige Nederlandse Arctische strategie uit te brengen waarin concrete doelstellingen van Nederland tot uitdrukking komen. Nederland moet in deze strategie scherp afbakenen wat het unieke nationale belang of het EU-belang is. Hieraan kan de definitie van een transatlantisch en Noordwest-Europees belang worden gevoegd. Het klassieke veiligheidsbelang van Nederland wijkt niet zodanig van de bondgenoten af, dat hierin per se een eigen lijn gevolgd zou moeten worden. De belangen in het kader van economische veiligheid liggen eerder op Europees dan op nationaal niveau. Het transportlogistiek belang (en daarmee energiepolitiek en achterland-economisch belang) is deels nationaal (mainport Nederland), deels Europees (bundeling havens in Noordwest Europa). Het nationale belang van (bevordering van) de internationale rechtsorde is gediend bij blijvende ondersteuning van een primaat voor UNCLOS en de Arctische Raad.

Wetenschappers, het bedrijfsleven en de NGO's kunnen bij het Noordpoolbeleid van de overheid worden betrokken door middel van een Arctisch samenwerkingsverband. Voor het behoud van de Nederlandse positie binnen de Arctische overlegstructuren is het noodzakelijk ook in de toekomst adequate financiële middelen vrij te maken voor wetenschappelijk Noordpoolonderzoek. Nederland kan de nodige initiatieven nemen om de samenhang, rechtsgeldigheid en uitvoering van de verschillende verdragen voor de Arctische regio te bevorderen. De AIV acht het gewenst dat Nederland zijn dialoog met NGO's over ontwikkelingen in het Arctisch gebied versterkt. Als gastland van Greenpeace en andere NGO's is Nederland immers nauw betrokken bij het beheersen van spanningen rond het Arctisch gebied.

Buitenlands- en veiligheidspolitieke aspecten
Het zou een goede zaak als de Arctische regio een specifiek aandachtsgebied wordt binnen het Europese buitenlands- en veiligheidsbeleid. De AIV acht het noodzakelijk dat de EU een grotere rol gaat spelen vanwege de grote strategische en economische belangen in de regio en de bijdrage die de EU kan leveren met betrekking tot klimaatvraagstukken, duurzame ontwikkeling en rampenbestrijding. Daarom adviseert de AIV het kabinet om in de EU te pleiten voor een volwaardige en coherente Arctische strategie van de EU. Nederland zou tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU in 2016 daartoe het initiatief kunnen nemen, in samenspraak met gelijkgezinde EU-lidstaten. Steun van de EU-lidstaten die zitting hebben in de Arctische Raad lijkt daarbij onontbeerlijk. In dit verband zou tevens een speciale EU-gezant voor het Arctisch gebied kunnen worden voorgesteld (ten behoeve van de belangenbehartiging van de EU en om de activiteiten van Commissie, Hoge Vertegenwoordiger, lidstaten en bedrijfsleven te coördineren). De coördinatie van de inzet van de Europese financiële middelen en de programma's voor de Arctische regio (in het kader van de BEAC, Noordelijke Dimensie, Horizon 2020, Europese structuur en investeringsfondsen) behoeft verbetering. Waar mogelijk zou Nederland eraan dienen bij te dragen dat de belemmeringen voor de status van waarnemer van de EU bij de Arctische Raad uit de weg worden geruimd. Het is van belang dat de EU de banden met Groenland aanhaalt door uitbreiding van het EU-Greenland Partnership. De wenselijkheid en haalbaarheid om een partnerschap op het gebied van kritische materialen te verdiepen op basis van de intentieverklaring van 2012, moeten worden onderzocht. Tevens is het van belang de samenwerking met IJsland te intensiveren.

Naar de mening van de AIV is het thans niet noodzakelijk dat de NAVO zich als bondgenootschap duidelijker manifesteert in de Arctische regio. Dit laat onverlet dat de NAVO vanwege haar collectieve verdedigingstaak, vijf van de acht Arctische staten zijn NAVO-bondgenoot, reguliere oefeningen zal blijven houden in het gebied. Ook zal de NAVO vanwege het toenemende strategische belang van de regio er goed aan doen de ontwikkelingen nauwgezet te volgen. De NAVO kan een substantiële bijdrage leveren aan civiel-militaire samenwerking bij rampenbestrijding, noodhulp en SAR-activiteiten door inzet van kennis en militaire capaciteiten. Verder kunnen de NAVO-lidstaten in samenwerking met de andere lidstaten van de Arctische Raad komen tot vertrouwenwekkende maatregelen, zoals informatie-uitwisseling en uitwisseling van waarnemers bij militaire activiteiten om maximale transparantie te bereiken over de opbouw van militaire capaciteiten in de regio. Hoewel onderlinge (economische) afhankelijkheid op zichzelf geen garantie is voor het voorkomen van (militaire) conflicten, hebben de afhankelijkheid van Rusland en de andere Arctische staten en hun samenwerking in de Arctische regio tot nog toe geresulteerd in goede betrekkingen. Dit zal in belang toenemen naarmate de ontsluiting van de Noordelijke IJszee als gevolg van de klimaatverandering Ruslands toegangsmogelijkheden tot de wereldzeeën vergroot en daarmee Ruslands positie als maritieme mogendheid krachtiger op de kaart plaatst.

De AIV vindt het belangrijk dat in het kader van het Nederlandse buitenlands- en veiligheidsbeleid het Noordpoolgebied wordt 'herontdekt' als belangrijk aandachtsgebied. Een goede behartiging van Nederlandse belangen in de regio maakt het noodzakelijk dat Nederland de bestaande bilaterale relaties met de landen in de regio verstevigt en investeert in de bilaterale betrekkingen met IJsland en Groenland (met medeweten van Denemarken). Het is gewenst dat Nederland de militair-strategische kennis over dit gebied op peil houdt en de militaire samenwerkingsprojecten in de regio continueert. Dit betreft niet alleen voortzetting van de bijdrage van de Nederlandse krijgsmacht aan de jaarlijkse NAVO-oefeningen in de regio, maar ook de huidige samenwerking met de NAVOlanden die lid zijn van de Arctische Raad namelijk Denemarken, Noorwegen, Canada en de Verenigde Staten, verdient blijvende aandacht.

Beheer en bestuur
De Arctische Raad blijft ondanks de losse structuur, in de ogen van de AIV ook op de lange duur het belangrijkste regionale overlegforum voor het Noordpoolgebied. De wetenschappelijke rapporten van de Arctische Raad kunnen een meerwaarde krijgen als ze ook worden besproken met andere relevante internationale organisaties zoals de VN. Daarnaast kunnen de Arctische landen streven naar meer bindende overeenkomsten zoals de SAR-overeenkomst en de overeenkomst over olievervuiling. De oprichting van een uitvoerende organisatie kan bijdragen aan toezicht op de naleving van afgesproken maatregelen. Dit is wellicht mogelijk door de uitbouw van het in 2013 opgerichte secretariaat in Tromsø. De AIV acht het gewenst dat Nederland in de bilaterale contacten met de VS wijst op het belang van ratificatie van UNCLOS, mede in het licht van het Amerikaanse voorzitterschap van de Arctische Raad in 2015.

Nederland zou in de EU het initiatief kunnen nemen om onderhandelingen voor te stellen in de IMO over de regulering van de scheepvaart door het Noordpoolgebied via de nieuwe routes voor zover dit niet in UNCLOS, de Polar Code en andere verdragen is geregeld. Mochten de besprekingen in de IMO niets opleveren dan zou de Arctische Raad een rol kunnen vervullen bij de beslechting van geschillen in relatie tot de nieuwe scheepvaartroutes.

Vanwege de toenemende Aziatische belangstelling voor het Noordpoolgebied en de noodzaak van Europees-Aziatische samenwerking zou Nederland in de EU kunnen voorstellen dat de EU een dialoog opzet met verschillende Aziatische landen over het versterken van het bestuur van het Arctisch gebied ten behoeve van een duurzame ontwikkeling.

Klimaat- en milieumaatregelen
De AIV acht het zinvol dat Nederland in de Arctische Raad, in de VN en in EU-verband pleit voor de totstandkoming van een code of conduct die alle vraagstukken regelt met betrekking tot het deel van de Noordelijke IJszee dat niet binnen de EEZ's van de verschillende kuststaten valt om het behoud van de unieke natuur en biodiversiteit te garanderen volgens de gedachte van een common heritage of mankind. Hoewel de totstandkoming van een dergelijk code of conduct waarschijnlijk niet direct op groot enthousiasme van de Arctische staten kan rekenen kan de start voor de onderhandelingen hierover toch een grote symbolische waarde hebben, passend binnen de coöperatieve sfeer in de Arctische regio. Op lange termijn zou gedacht kunnen worden aan de totstandkoming van een Arctisch verdrag. De AIV acht het wenselijk dat Nederland zich inzet voor aanvullende bindende internationale regels voor de winning van olie en gas in het Noordpoolgebied die de aansprakelijkheid regelen in geval van schade, voor SAR-activiteiten, voor evacuaties en voor het opruimen van afval. Dergelijke internationaal bindende regels dragen bij tot een gelijk speelveld voor alle bedrijven die in de regio werkzaam zijn. Tevens acht de AIV het een goede zaak als Nederland zich inzet voor een overkoepelend en ecosysteemgericht beheer van het mariene milieu en voor de totstandkoming van een netwerk voor beschermde zeegebieden in het Noordpoolgebied.

Nederland behoort tot de landen voor wie de zeespiegelstijging een groot en reëel risico vormt. Het is van belang dat Nederland kan vertrouwen op goed gefundeerde langetermijnprognoses en koploper blijft in het wetenschappelijk onderzoek naar zeespiegelstijging en dus in onderzoek naar de massabalans van de Groenlandse IJskap. De overheid zou voor zulk onderzoek langjarig middelen moeten vrijmaken. Zulk onderzoek verbreedt tevens het fundament voor een succesvolle Nederlandse beleidsinbreng in internationale fora zoals de Arctische Raad. De AIV acht het van belang dat Nederland een actieve bijdrage blijft leveren aan de internationale klimaatonderhandelingen.

http://aiv-advies.nl/71f/publicaties/adviezen/de-toekomst-van-de-arctische-regio-samenwerking-of-confrontatie

Harald

Een Noordpool-agenda voor Nederland

Dit voorjaar (2014) nam de Tweede Kamer de motie-Vos aan, die de regering opriep in de Europese Unie te pleiten voor een verbod op het transport van zware Noordpoololie. Daarnaast zouden de mogelijkheden voor een importverbod verkend moeten worden. Parlementaire debatten over de Noordpool zijn zeldzaam. Toch is er alle reden aandacht te besteden aan de Arctische regio. Er staan ingrijpende veranderingen op stapel, die ook van betekenis zijn voor de ecologische, economische en buitenlands- en veiligheidspolitieke belangen van Nederland. Het wordt tijd voor een stevige Noordpool-agenda voor Nederland. Ons land kent een lange geschiedenis met de Noordpool en moet de regio 'herontdekken'. De AIV presenteert in advies 90 'De toekomst van de Arctische regio.

Samenwerking of confrontatie? 'een reeks aanbevelingen over vraagstukken in het Noordpoolgebied. Dit artikel gaat in op de actuele geopolitieke ontwikkelingen in de regio en de betekenis voor Nederland.

http://aiv-advies.nl/6kq/nieuws/een-noordpool-agenda-voor-nederland

Rapport :
http://cms.webbeat.net/contentsuite/upload/aia/file/20141200_is_art_kwast.pdf


De toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie?

Samenvatting en conclusies

Klimaatverandering is van grote invloed op het Noordpoolgebied en voltrekt zich in een steeds hoger tempo met de nodige gevolgen voor de ecologische, sociale en economische omstandigheden in het kwetsbare Arctische leefgebied. Klimaatverandering heeft tot gevolg dat het Arctisch gebied sneller warmer wordt dan andere gebieden in de wereld door versterkende terugkoppelingen in het klimaatsysteem. De kans bestaat dat het gebied in de komende decennia grotendeels ijsvrij wordt. Daarnaast dragen smeltende ijskappen van het landijs zoals op Groenland bij tot een extra stijging van de zeespiegel. Dit heeft ook gevolgen voor Nederland. Tevens wordt het weer extremer, zowel in het poolgebied zelf als daarbuiten omdat weerspatronen in verschillende delen van de wereld elkaar beïnvloeden. Deze ontwikkelingen zijn zorgelijk vanwege het grote risico op onherstelbare schade aan het Arctisch milieu. Smeltend ijs leidt daarentegen ook tot nieuwe mogelijkheden voor olie- en gaswinning en het beschikbaar komen van nieuwe scheepvaartroutes. In het Noordpoolgebied bevinden zich naar verwachting 13% van de nog niet ontdekte wereldwijde olievoorraad en 30% van de gasvoorraad. Nieuwe scheepvaartroutes langs de Russische en Canadese kust en via de Noordpool zullen op termijn een aanzienlijke verkorting van de reisafstand opleveren. Deze perspectieven leiden enerzijds tot hooggespannen verwachtingen over het economisch potentieel van het Noordpoolgebied en anderzijds daarmee samenhangend, tot beschouwingen over mogelijke conflicten tussen de Arctische landen.

Echter, in tegenstelling tot de algemene verwachting zullen de veranderende klimatologische omstandigheden op korte termijn niet in grootscheepse olieen gaswinning en in scheepvaartverkeer over de nieuwe routes resulteren. De weersomstandigheden worden extremer door meer stormen, neerslag en minder voorspelbare ijscondities op zee. Deze factoren leveren ernstige hinder op voor de winning van olie en gas en de scheepvaart in een omgeving waarin het toch al buitengewoon lastig opereren is. Ook de prijzen op de energie- en grondstoffenmarkt en de beschikbaarheid van de noodzakelijke infrastructuur voor het gebruik van de nieuwe scheepvaartroutes zullen van invloed zijn op de mate waarin economische activiteiten in de regio ontwikkeld zullen worden.

De ontwikkelingen in de Arctische regio zijn vooral van betekenis voor Rusland, als grootste Arctische kuststaat met de langste kustlijn en grote olie- en gasvoorraden binnen de eigen Exclusieve Economische Zone (EEZ). Ook in militair-strategisch opzicht is de regio voor Rusland van grote betekenis. Het biedt de thuishaven voor de Noordelijke vloot en verschaft Rusland binnen enkele decennia nieuwe ijsvrije havens en daarmee ruimere toegang tot de Atlantische Oceaan en de Pacific. Uiteraard zijn de gevolgen van de klimaatverandering en de nieuwe economische mogelijkheden ook van belang voor de andere Arctische (kust)staten. Alle Arctische staten, met uitzondering van IJsland, hebben recent een (nieuwe) Arctische strategie uitgebracht. De Aziatische landen, China voorop, manifesteren zich eveneens in de regio. Deze landen willen profiteren van de nieuwe economische mogelijkheden en zullen trachten invloed uit te oefenen op de ontwikkelingen in de regio. Ook diverse Europese landen zoals het VK en Duitsland hebben beleid met betrekking tot het Noordpoolgebied ontwikkeld.

Tussen de Arctische staten onderling en met de niet-Arctische staten bestaanbelangentegenstellingen en disputen die betrekking hebben op territoriale claims, de afbakening van maritieme zones en de jurisdictie over de nieuwe scheepvaartroutes. Het lijkt echter weinig waarschijnlijk dat deze geschillen binnen afzienbare termijn tot een (militair) conflict zullen escaleren, onder meer vanwege de verwevenheid van belangen en de onderlinge afhankelijkheid van de Arctische landen. Nternationale regelgeving biedt voor veel van de voorliggende vraagstukken een oplossing en wordt door de Arctische landen als zodanig geaccepteerd. De landen zijn vooralsnog gericht op onderlinge samenwerking in het bijzonder in de Arctische Raad.

Er is een zekere militaire opbouw door landen in de regio gaande, maar van een verontrustende militarisering is nog geen sprake. De heropening van steunpunten langs de kustlijn en de uitbreiding van bepaalde militaire capaciteiten hangen gedeeltelijk samen met de noodzaak voor rampenpreventie en -bestrijding en de bescherming van het eigen grondgebied dat als gevolg van de klimaatverandering toegankelijker wordt. Of de veiligheidssituatie in het Noordpoolgebied ook op de langere termijn stabiel blijft, valt moeilijk in te schatten. Zo kan de huidige crisis rond Oekraïne ook langdurig gevolgen hebben voor de onderlinge verhoudingen in de Arctische regio.

De crisis na de annexatie van de Krim en het Russische optreden in het oostelijk deel van Oekraïne, leiden tot onzekerheid over de ontwikkeling van de betrekkingen tussen Rusland en de Westerse landen. Nu al heeft dit gevolgen voor de Arctische regio aangezien Arctische olie-exploratie onderdeel uitmaakt van het Europese sanctiepakket dat eind juli 2014 is afgekondigd. Olieprojecten in de regio worden hierdoor getroffen. De sancties hebben betrekking op nieuwe contracten. Op 8 september 2014 besloot de EU tot een aanvullend sanctiepakket. Mocht Rusland ervoor kiezen zich verder van het Westen af te keren, dan zal dat onvermijdelijk ook gevolgen hebben voor de samenwerking in de Arctische regio, meer in het bijzonder de Arctische Raad. De constructieve samenwerking tot dusverre zou dan plaats kunnen maken voor onderlinge verhoudingen die doen denken aan de betrekkingen ten tijde van de Koude Oorlog.

De Arctische regio zou dan ook een spanningsgebied kunnen worden als gevolg van ontwikkelingen die niet direct gerelateerd zijn aan de regio zelf. Niet alleen een langdurige verslechtering van de geopolitieke verhoudingen tussen Rusland en de Westerse landen zou de huidige stabiele situatie in het Arctisch gebied negatief beïnvloeden, ook de transformatie naar een multipolaire wereld met andere machtsverhoudingen tussen Rusland, China en de VS kan van betekenis zijn voor het Noordpoolgebied. China beschouwt de Arctische regio als een mondiale aangelegenheid. De Chinese wens om zich een positie te verwerven in de Arctische regio kan ook tot spanningen aanleiding geven.

De AIV acht het denkbaar dat de volgende omstandigheden dan wel (potentiële) meningsverschillen aanleiding kunnen zijn voor oplopende spanningen:
1.Een langdurige verslechtering van de relatie tussen het Westen en Rusland. De crisis rond de Krim, respectievelijk Oost-Oekraïne zou daartoe aanleiding kunnen geven.
2.Een assertief optreden van China met betrekking tot grondstoffen en/of scheepvaartroutes.
3.Onenigheid over afbakening van het continentaal plat, bijvoorbeeld door het niet accepteren van een aanbeveling van de CLCS door Canada, Rusland of Denemarken.
4.Een visserijconflict.
5.(Tijdelijke) belemmering van de vrije doorvaart van de noordoostelijke route doordat Rusland bijvoorbeeld onevenredig hoge tarieven berekent dan wel eenzijdig voorwaarden stelt of bepaalde staten bevoordeelt.
6.Het optreden van of tegen een niet-statelijke actor/NGO, mogelijke irritaties en incidenten, bijvoorbeeld als gevolg van een actie van milieuactivisten.
7.Onzekerheid over de positie van Groenland na het bereiken van volledige onafhankelijkheid.

De AIV is van mening dat het voor het behoud van de kwetsbare Arctische regio van het grootste belang is dat alle inspanningen gericht blijven op gemeenschappelijk beheer en bestuur van het gebied. De totstandkoming van een code of conduct voor de Noordelijke IJszee, naar analogie van de Polar Code, kan bijdragen aan duurzaam beheer. Voor vraagstukken in de Arctische regio zelf blijft, naar het oordeel van de AIV, de Arctische Raad het meest geëigende regionale overlegforum. Het blijkt dat de Arctische landen hierin op tal van terreinen op een constructieve wijze samenwerken. De Arctische Raad heeft echter wel een aantal beperkingen. De Raad heeft geen uitvoeringsorganisatie, beschikt over een beperkt budget, er is een gebrek aan besluitvaardigheid en veiligheidsvraagstukken vallen buiten het mandaat. De tweedeling tussen de acht lidstaten en een veelvoud van waarnemersstaten is op de lange duur wellicht onhoudbaar omdat sommige vraagstukken in de Arctische regio ook de niet-Arctische landen direct aangaan. Dit alles beperkt de slagkracht van de Arctische Raad en vraagt op termijn om aanpassing van de bestaande structuur.

De NAVO heeft na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie weinig tot geen bemoeienis gehad met de Arctische regio, ondanks het feit dat het grondgebied van vijf bondgenoten in het Noordpoolgebied ligt. Wel worden in het gebied jaarlijks trainingen en oefeningen gehouden en lijkt er binnen de NAVO belangstelling te bestaan voor de ontwikkeling van civiel-militaire samenwerking ten behoeve van rampenbestrijding. In de EU tonen vooral het Europees Parlement en in mindere mate de Commissie en de Raad interesse voor het Noordpoolgebied. De EU levert een nuttige bijdrage ter voorkoming van rampen en ongelukken door inzet van het mechanisme voor civiele bescherming, de inzet van Galileo en het EU Global Monitoring for Environment and Security Initiative om milieu-, scheepvaart- en ijsontwikkelingen te volgen. Daarnaast worden de betrekkingen met IJsland en Groenland belangrijker vanwege de geografische ligging en de economische belangen die in het geding zijn. IJsland groeit mogelijk uit tot nieuwe overslaghaven en op Groenland bevinden zich grote voorraden grondstoffen waaronder zeldzame aardmetalen.

Geopolitieke en strategische betekenis van de Arctische regio
De belangstelling voor de Arctische regio neemt sinds een aantal jaren om ten minste twee redenen toe. In de eerste plaats omdat het Noordpoolgebied als relatief onbeheerd en 'onverdeeld' gebied in een tijdperk van groeiend multipolarisme tot jachtobject van grootmachten kan worden. In de tweede plaats omdat het Noordpoolgebied door klimaatverandering, technologische ontwikkelingen en marktomstandigheden (bijvoorbeeld energieprijzen) zijn ontoegankelijkheid in meerdere opzichten lijkt te verliezen. Hoewel beide drivers elkaar niet per definitie versterken, is de relatie tussen beide drivers ook nog eens positief. Kortom: de voorwaarden voor een Arctic scramble zijn aanwezig.

Maar er zijn ook matigende factoren. Ten eerste hoeft de geopolitieke competitie niet per definitie uit de hand te lopen. Zelfs tijdens de Koude Oorlog waren er deelarena's waarin de veiligheidsrace werd getemperd: territoriaal omdat bepaalde gebieden hors competition werden verklaard, functioneel omdat bepaalde domeinen zoals handel of sport niet volledig werden geboycot en instrumenteel omdat sommige middelen, waaronder zelfs wapensystemen, waren gelimiteerd. Deze zelfbeheersing was zeker in de Arctische wateren min of meer aan de orde. Ten tweede bestaat er in het bijzondere geval van de Noordpool een bescheiden, maar vrij succesvolle traditie van regiolaterale governance. Ten derde zou de tendens van matiging nog kunnen worden bevorderd door de uitzonderlijke uitdagingen die de Arctische regio aan landen stelt. Er staat een duidelijke premie op samenwerking, de Arctische landen hebben elkaar nodig om de uitdagingen als gevolg van de klimaatverandering het hoofd te bieden.

Nu onder meer de ontwikkeling naar een multipolaire wereld de verhouding tussen grootmachten in de wereld onder druk zet, twee van die grootmachten rechtstreekse belangen bij de Arctische regio hebben (Rusland en de VS als leden van de Arctische Raad) en een derde en vierde zich melden als mondiaal belanghebbende (China en India als waarnemers van de Arctische Raad), zou de competitie zich naar het Noordpoolgebied kunnen verplaatsen. De AIV is van mening dat de genoemde matigende factoren zo sterk zijn dat een felle competitie niet voor de hand ligt. Ook de nieuwkomers (China, India en Japan) accepteren de bestaande institutionele kaders, zonder de bijzondere positie van de Arctische staten aan te vechten. Van het openen van een 'mondiale' doos van Pandora, de Noordpool als wereldprobleem, is geen sprake.

..../....
dit is deel 1

http://aiv-advies.nl/71f/publicaties/adviezen/de-toekomst-van-de-arctische-regio-samenwerking-of-confrontatie

Zander

En de (ijs)beer staat weer op scherp.  :devil:
People are sheep

Harald

'Denemarken claimt het totale noordpoolgebied'

Denemarken gaat maandag bij de Verenigde Naties het eigendom opeisen van het totale noordpoolgebied. Denemarken zou het eerste land zijn dat de Noordpool volledig claimt.

Dat heeft de Deense krant Politiken zondag gemeld.

Politiken schrijft dat het om 895.000 vierkante kilometer zeebodem gaat, een gebied meer dan twintig keer zo groot als Denemarken zelf. Onder de Noordpool zijn veel grondstoffen te winnen.

Verschillende landen maken aanspraak op het gebied, waaronder Rusland en Canada. De VN hebben een speciale commissie opgericht die onderzoekt welk land de zeggenschap over het noordpoolgebied moet krijgen. Groenland valt al onder Denemarken.

http://www.nu.nl/buitenland/3953241/denemarken-claimt-totale-noordpoolgebied.html

Lex

Aanbiedingsbrief bij het AIV-advies 'De toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie?'

Aanbiedingsbrief van minister Timmermans (BZ) aan de Tweede Kamer bij het AIV-advies 'De toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie?'

Kamerbrief, 07-10-2014

jurrien visser (JuVi op Twitter)

Sep. 06, 2014   

Russia dispatches naval force to reopen Arctic base

MOSCOW: Russia on Saturday sent six ships carrying personnel and equipment to a Soviet-era military base in the Arctic that it is reopening to bolster its presence in the region, Russian news agencies reported.

Moscow is ramping up its military presence in the pristine but energy-rich region as other countries such as Canada and Norway are also staking claims to access its resources.

President Vladimir Putin last year ordered the military to return to a base on the far-Northern New Siberian Islands that was abandoned in 1993.

On Saturday, a fleet of six ships including two large landing ships set off from the port of Severomorsk in northern Russia, a spokesman for the Western military district, Vadim Serga, told ITAR-TASS news agency.

The ships will be accompanied by several icebreakers.

"The main task of the latest expedition by a number of Northern Fleet ships to the Arctic is to deliver staff, equipment and supplies to the taskforce that from this year will serve on the New Siberian islands on a permanent basis," said the northern fleet's commander, Admiral Vladimir Korolyov.

Last year, 10 ships went to the New Siberian Islands in September to deliver the first equipment and supplies to rebuild the base on an archipelago where temperatures can fall to -50 degrees Celsius.

http://www.dailystar.com.lb/News/World/2014/Sep-06/269773-russia-dispatches-naval-force-to-reopen-arctic-base.ashx#axzz3CWMVZOqB

Elzenga

Citaat van: Ros op 31/05/2014 | 13:32 uur
De NAVO is een beetje te kakken gezet door de Russen met het akkefietje over de Krim en Oekraine. Probeert Rasmussen nu wat goed te maken door de Russen aan te wijzen als zondebok. Getuige ook de actie van de NAVO om de verkoop van Franse schepen aan de Russen te blokkeren.
Rasmussen heeft het al wat langer niet zo op Rusland begrijp ik..heeft als premier nog Poetin ook eerder een keer te kakken gezet..dus zijn geen vrienden. Natuurlijk alert en waakzaam zijn richting Rusland..maar soms vraag ik me af of die hele oude KO reflex die sommige (ook meestal al wat oudere) politici de laatste maanden vertonen wel zo bruikbaar is. Het heeft in ieder geval de annexatie van de Krim en uiteenvallen van de Oekraïne niet voorkomen. Terwijl die mogelijkheid er denk ik wel is geweest. Maar goed...Noordpool. Potentieel conflictgebied..en niet alleen met Greenpeace ;)

jurrien visser (JuVi op Twitter)

Citaat van: Ros op 31/05/2014 | 13:32 uur
De NAVO is een beetje te kakken gezet door de Russen met het akkefietje over de Krim en Oekraine. Probeert Rasmussen nu wat goed te maken door de Russen aan te wijzen als zondebok. Getuige ook de actie van de NAVO om de verkoop van Franse schepen aan de Russen te blokkeren.


Wat mij betreft zien we dit los van Krim en Oekraïne, het onderwerp Noordpool  speelt al aanzienlijk langer en m.i. gaat deze regio in de komende decennia een crisis gebied van formaat worden gezien de economische belangen (grond- en delfstoffen, olie en gas en dit alles naast aanzienlijk  kortere handels routes bij smeltend Poolijs)

Dat de huidige situatie olie op het vuur gooit mag duidelijk zijn tel hierbij op een nieuwe alliantie tussen de Chinezen en de Russen en we hebben straks een verrassing in de noordelijk "tuin" van Utopia.

Dan zijn er velen die roepen dat het allemaal niet zo'n vaart zal lopen.....  ik op mijn beurt denk dat als we niet uitkijken we binnen afzienbare tijd voor een voldongen feit zullen staan.



Ros

De NAVO is een beetje te kakken gezet door de Russen met het akkefietje over de Krim en Oekraine. Probeert Rasmussen nu wat goed te maken door de Russen aan te wijzen als zondebok. Getuige ook de actie van de NAVO om de verkoop van Franse schepen aan de Russen te blokkeren.




Elzenga

Er zijn wel meer landen met ambities in poolgebied...is niet typisch iets voor Rusland. Maar dat Rasmussen het weer specifiek op Rusland richt verbaast me weinig. Dat is niet iets van de laatste tijd. En mijns inziens ook niet iets dat specifiek een NAVO-antwoord vraagt. Ik denk..gezien de economische belangen, hier veel meer aan de EU.

jurrien visser (JuVi op Twitter)

NATO Chief Concerned About Russia's Future Arctic Plans

Warming Temperatures Will Open Region to More Shipping and Resource Development.
 

By John D. Stoll  / May 30, 2014

VILNIUS, Lithuania—North Atlantic Treaty Organization Secretary-General Anders Fogh Rasmussen signaled concern about Russia's future activity in the Arctic on Friday and suggested the military alliance needs to map out a plan for a potential response.

Speaking to the spring meeting of the North Atlantic Treaty Organization's parliamentary assembly, Mr. Rasmussen said he finds Russian President Vladimir Putin's blueprint for the Arctic as "quite remarkable," citing a speech Mr. Putin gave recently on the nation's approach to the region. "No doubt the Russians will focus more on the Arctic...NATO allies will have to address this issue," he said.

Mr. Putin recently promised to reopen old Arctic bases, a sign of Moscow's investment plans, for instance. He has also said that militarizing the Arctic is important for the protection of Russia's strategic interests.

Mr. Rasmussen, responding to a question from a delegate from Canada, said some nations with Arctic territory haven't done enough to assist NATO's presence in the region. "It's no secret that, so far, Canada has been reluctant to see too much engagement in the Arctic," Mr. Rasmussen said, careful to clarify that he isn't advocating militarization of the Arctic.

One key reason why NATO needs better engagement in the region is that warming temperatures are expected to boost shipping traffic and other activities such as resource development.

"The fact that new sea routes will be open increases the risk of more tension in the region," he said. "We should all be prepared to address that."

Mr. Rasmussen separately gave a preview of some of what he will soon discuss with allied defense ministers as they prepare for a NATO summit in Wales scheduled for September.

"Next week, with allied defense ministers, we will discuss a readiness action plan in preparation for our summit in September. This includes a review of our defense plans, of our force posture, of the size, scenarios and schedule for our exercises. And of the possibility of additional deployments," he said.

http://online.wsj.com/articles/nato-chief-concerned-about-russias-future-arctic-plans-1401463131

jurrien visser (JuVi op Twitter)

Russia trumpets victory in new 'super modern' nuclear icebreaker project

Published on May 9, 2014 by Charles Digges

St. Petersburg's Baltic Shipyard has won an uncontested tender to build the first three of Russia's new generation of "super modern" universal-use nuclear icebreakers in a $2.3 billion windfall for the Unified Shipbuilding Corporation owned conglomerate.

http://bellona.org/news/arctic/russian-nuclear-icebreakers-fleet/2014-05-russia-trumpets-victory-new-super-modern-nuclear-icebreaker-project