[nieuws] ‘Missie zonder Vrede’ kritisch bekeken

[-Peter-]

''De commissie Bakker vindt dat de nazorg van Dutchbat op een aantal punten tekort is geschoten, zeker ook gezien het feit dat nogal wat Dutchbatters uit het gezichtsveld van Defensie zijn verdwenen. De commissie heeft de indruk dat zeker in aanvang de nazorg van het ministerie van Defensie meer een reactief dan een pro-actief karakter had. Juiste conclusie. Maar de politiek moet de hand in eigen boezem steken. Het NIOD rapport en deze enquête komen zes tot zeven jaar te laat.'' Aan het woord is de heer H. Komduur, vader van een Dutchbatter die – na een jarenlange worsteling met 'Srebrenica' – geen andere uitweg zag dan de dood.

De heer Komduur is in de afgelopen tijd gaan fungeren als aanspreekpunt voor naasten van Dutchbatters die eenzelfde uitweg kozen, of geestelijk in zware problemen zitten vanwege die uitzending. ''De betrokken Dutchbatters hebben het al die jaren geen plaats kunnen geven, wat niet ten goede komt aan de verwerking en het begrip. Zeven jaren van bitterheid, te lang als oorlogscrimineel of zelfs als moordenaar afgeschilderd. Er niet over kunnen of willen praten. Beschuldigd en geschoffeerd. Veel negatieve publiciteit in de landelijke pers. Een geschiedenis van frustratie, van wanhoop en van verdriet, waarbij echtgenoten(s) , ouders en vriendinnen ongevraagd in mee worden gesleept. Velen van hen worstelen dan ook met gevoelens van onbegrip. Bij een aantal zal het hun verdere leven verwoesten.''
Bijna zeven jaar na de val van de enclave Srebrenica besluit de Tweede Kamer
alsnog tot het instellen van een parlementaire enquête Srebrenica. Een onderzoek ter aanvulling van de conclusies van de Tijdelijke Commissie Besluitvorming Uitzendingen en het NIOD onderzoek. Het doel is de Kamer in staat te stellen een definitief oordeel te vellen over het optreden van de Kamer, de Nederlandse regering en de ambtelijke/militaire verantwoordelijkheden. De politiek neemt wel volledig haar verantwoordelijkheid, maar gaat niet in op de moeilijke omstandig heden waaronder de Nederlandse militairen daar geleefd hebben en geleefd werden.

Onvoorbereid

''Uit het NIOD-onderzoek bleek, dat de militair-attaché in Ottawa heeft geslapen in die periode. Hij heeft nagenoeg niets gemeld over de onrust in Canada. De toenmalige vredesonderhandelaars, Cyrus Vance van de VN en Lord Owen van de Europese Unie, waren fel tegen de veilige havens. Een Nederlandse verkenningsmissie onder leiding van de kolonel Lemmen keerde in december 1993 na 20 dagen terug zonder één voet in Srebrenica te hebben gezet. De Serven hadden het gebruik van de toegangsweg geweigerd. Dit soort signalen werden niet opgepakt in Den Haag. Mient Jan Faber lag beter in het gehoor'', stelt de heer Komduur. ''Dutchbat wordt uitgezonden voor een vredeshandhavende operatie naar een gebied waar geen vrede is. Peace keeping Missions vinden altijd plaats in een wereld waar het politiek en economisch een janboel is en waar het slecht gesteld is met de volksgezondheid en armoede heerst. Groepen die zich van elkaar onderscheiden door taal, cultuur, of op grond van andere criteria die voor Nederlanders onherkenbaar zijn. Partijen, die regels van de Verenigde Naties aan hun laars lappen. Het kabinet en de Tweede Kamer waren daar onvoldoende op voorbereid.''

Uitzichtloos

Hoe beroerd de toestand in de enclave was, weet de heer Komduur, met pijnlijke precisie: ''Brandstof werd opgehouden of in beslag genomen door de Serven. Generatoren konden regelmatig geen elektriciteit meer leveren wegens gebrek aan diesel. Gevolg geen licht, televisie, warmwater of gebruik van wasmachines. Bedorven voedsel door het uitvallen van de koeling.''
''Op verlof gaan was een probleem. Zeventig Nederlandse soldaten werden onderweg naar huis 4 dagen gegijzeld. De Serven pasten een afknijpstrategie toe. Een humanitair onhoudbare situatie, met het doel de enclave zonder geweld te laten vallen. Deze afknijpstrategie leidde tot zware onderbezetting, beperkte bewegingsmogelijkheden en leven op noodrantsoenen. Bijna alle afstanden moesten gelopen worden en dat vergt veel energie. Die kon maar in geringe mate uit het dagelijkse menu worden gehaald. Gebruik van eigen koffiezetapparaten werd verboden. Rantsoenen werden geminimaliseerd. Er kwam een einde aan de aanvoer van vers voedsel. De artsen vreesden voor een massaal gezondheidsprobleem Men ging over op hout gestookte kachels. Kachels die in eigen huisvlijt werden gemaakt.'' ''Bevoorrading van OP's werd beperkt tot een keer per week, waarbij inzet van paarden en muildieren noodzakelijk was. Mondjesmaat werd vers voedsel, bier en frisdrank bij de Serven gekocht. Een wonderlijke situatie omdat zij juist de oorzaak waren van de stagnatie in de aanvoer. In hun slechte behuizing konden en mochten de Dutchbatters met zijn negenen niet meer doen dan observeren, tellen en turven van schoten en explosies. Dutchbat registreerde dagelijks enkele honderden geweerschoten, mitrailleur- salvo' s en tenminste enkele mortier- of artillerieschoten. Zij zaten als ratten in de val.''
''De vredestroepen werden door alle partijen in het conflict gehaat. Vrede handhaven waar geen vrede was. Dutchtbat zat klem tussen de strijdende partijen. Er werden wapens binnen gesmokkeld. De moslims trachten met beperkte acties veel Servische strijdkrachten te onttrekken aan andere fronten.''
''De vluchtelingen en de mensen waren ondervoed en slecht gekleed. Ze zochten met hun kinderen voedsel op de vuilnisbelten of ruilden dit tegen zelfgemaakt houtsnijwerk. De vuilnisbelt was voor velen de meest indringende confrontatie met het enorme verschil tussen het leven in Nederland en het leven van de armste groep vluchtelingen. En blij dat ze waren met een stuk afvalvlees uit de keuken en ze gingen ondanks het gevaar op rooftocht in Servisch gebied met het risico gedood te worden.''
''In juni 1993 was het al bekend dat Srebrenica een gesloten vluchtelingenkamp was met 50.000 mensen en dat de faciliteiten toereikend waren voor slechts 15.000 mensen. De elementaire levensbehoeften ontbraken.''

Opvang vluchtelingen

''Dutchbat begeleidt de tocht van de vluchtelingen vanuit Srebrenica naar Potocari op een bewonderenswaardige wijze, door zich als schild tussen de vluchtelingen en de Serven op te stellen. Dutchbat was op geen enkele wijze voorbereid op de opvang van een grote hoeveelheid vluchtelingen. Er is alleen nog maar ruimte voor humanitaire hulp. Verdere humanitaire hulp moet van de VN komen, maar blijft uit. Mladic werkt niet mee en UNPROFOR kan geen vuist
maken om hulpverlening af te dwingen. Dutchbat staat er alleen voor in deze moeilijke omstandigheden. Dutchbat is door de beperkte hoeveelheid manschappen niet in staat om volledig toezicht op alle vluchtelingen te houden. De Serven plegen de eerste dagen na de val van de enclave vele misdaden rondom de compound.''
Wat rest voor Dutchbat is, aldus Komduur: ''Het meemaken van de ellende van de moslim vluchtelingen, de scheiding van mannen en vrouwen met huilende kinderen, de deportatie. Het vermoeden van massamoord. Het onderschatten van de kwaadaardigheid van de Serven. De waanzinnige misdaad om mitrailleurs op duizenden krijgsgevangenen te zetten en de mannen te laten vermoorden. Twee dagen na de moord zeiden de Servische leiders Milosevic, Karadzic en diens generaal Mladic tegen de militaire en diplomatieke top van de VN 'zonder een spier te vertrekken' de vluchtelingenorganisatie UNCHR mag bij de apart afgevoerde moslim mannen uit Srebrenica. De gewetenloze schurken. Mladic dicteerde de gang van zaken in de enclave en liet niemand van de internationale gemeenschap toe. Een zware onderschatting van de tegenstander, de diepte van het kwaad en de zucht naar wraak. Daarbij werden de soldaten Jeffrey Broere en Raviv van Renssen van het leven beroofd, door hen die zij moesten beschermen."

Nazorg

Waren de missie en inspanningen, onder zeer moeilijke omstandigheden, dan
voor niets ?
De heer Komduur: ''Nee, zeker niet. De veiligheidsraad kwam niet verder dan het maken van resoluties en liep achter de feiten aan. Generaal Mladic met zijn Servische trawanten toonde geen enkel respect meer voor wie dan ook. Mogen wij de vroegere Joegoslaven er niet op wijzen dat hun buren -of zijzelf- elkaars kinderen, vrouwen en mannen hebben verkracht of vermoord? Als in 1993 de Canadezen en daarna de Nederlanders zich niet beschikbaar hadden gesteld om als schild tussen de 50.000 moslims te gaan staan, dan had niemand voor hun leven ingestaan. Ook het binden van de Servische troepen aan de enclaves heeft zeker veel narigheid voorkomen.''
''Karremans en Franken vonden de suggestie van de commissie dat de situatie van de mannen verbeterd had kunnen worden, bijvoorbeeld door ze op de compound te brengen onder directe bescherming van Dutchbat niet terecht. Dutchbat had hier reeds 5000 mensen ondergebracht, er moest ruimte blijven bij de munitie en wapenkamers. Een groot aantal gewonden werd aangevoerd.
Op de compound lag chemisch afval, waar Dutchbat allang niet meer mocht komen.''
''De heer Bakker wees ons tijdens de presentatie van het rapport, in Doorn, nog op de tv-uitzending van de IKON. Na deze uitzending bekeken te hebben, kan ik mij niet aan de indruk ontrekken, dat de politiek moet oppassen niet weer de zelfde fout te gaan maken als bij het uitzenden van Dutchbat. Beslissingen die sterk beïnvloed waren door de IKON, IKV en dergelijke. Daarbij wordt de rol van voormalig minister van defensie Ter Beek, volgens de VVD, onvoldoende belicht.''

Verbetering

Over de gevolgen van zo'n rapport op een meer persoonlijk vlak vertelt de heer Komduur: ''Schokkende gebeurtenissen kunnen je leven ingrijpend veranderen. Het zal een deel blijven van je levensgeschiedenis. Het zal gepaard gaan met pijn en verdriet en dikwijls onbegrip. De commissie heeft inmiddels begrip getoond. Behalve met de commissie hebben ook gesprekken plaatsgevonden met de Staatssecretaris van Defensie C. van der Knaap, waarnemend directeur-generaal personeel en materieel de heer Völkers, De Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht luitenant-generaal C.J.de Veer en de ACOM voorzitter de heer Van der Linden. Ingezonden brieven zijn overhandigd. Ook zij zullen zich inzetten voor verbetering van de voor- en nazorg.''
''Depressies overwinnen vraagt zijn tijd. De kennis over traumagerelateerde psychopathologie is toegenomen. Heel belangrijk is dat je gevoelens serieus worden genomen, maar ook dat je hulp krijgt met praktische zaken, zoals eventuele pensioenaanspraken. De ACOM is daar goed mee bezig.''

Veteraneninstituut

Over het Veteraneninstituut is de heer Komduur niet goed te spreken: ''Ik heb er moeite mee dat zo'n instituut een geweldige kans laat liggen. Ze hadden de politiek duidelijk moeten maken dat er nog veel schrijnende zaken zijn, dat er een actief beleid nodig is. Die kans hebben ze niet alleen laten liggen, maar ze hebben het zelfs goedgepraat. Laten ze dan eens een keer eerlijk zijn en zeggen dat ze er geen grip op hebben. Het lijkt wel of ze er op zitten te wachten dat de politiek het instituut wegsaneert in het kader van de bezuinigingen''
De heer Komduur stelt dat medewerkers van het Veteraneninstituut beter naar de gevangenissen en inrichtingen kunnen, 'waar de ellende zit', in plaats van het bezoeken van internationale congressen.
Het steekt hem – en andere ouders – enorm dat sommige symptomen als 'grappig' worden afgeschilderd in een krantenartikel ('Stress nu vast onderdeel van militair bedrijf', Algemeen Dagblad, zaterdag 1 februari 2003).

Oorzaken

''Wat ik niet kan volgen is dat er zo veel tijd gestopt wordt in een onderzoek van zelfdoding en men niet verder komt dan literatuurstudie van met name Vietnamveteranen en geen enkele verklaring heeft voor posttraumatische stress onder uitgezonden Nederlandse militairen. Ik kan ze zo een aantal geven:
1. Het waardeloze mandaat. Alleen zelfverdediging.
2. Niet geaccepteerd worden door beide partijen.
3. De volledige macht van de Serviërs.
4. Opgesloten zitten in een open gevangenis met 50.000 vluchtelingen en slechts voedsel voor 15.000.
5. Voedselgebrek, dat leidt tot agressie.
6. Gegijzeld worden. Voertuigen in moeten leveren bij de Serven. Dagelijks beschoten worden
7. Kinderen op de vuilnisbelt om voedsel te zoeken.
8. Zeven jaar lang geen erkenning van de politiek en de pers.
9. Hulpverleners, instanties en dergelijke die dit niet aan de kaak durfden stellen.
10. Agressie opgelopen en aangepakt worden door justitie.

''Ik kan zo nog wel een poosje doorgaan. Nu bekend is dat 20 tot 28 % van de militairen beschadigd terugkomt, lijkt het mij veel interessanter om de aandacht hier naar uit te laten gaan en eens actief hulp te gaan verlenen. Goede psychologen komen op die manier wel achter de waarheid. Doden praten niet meer en bovendien krijgt men geen zicht op een groot aantal zelfdodingen in de vorm van verkeersongevallen en andere oorzaken. Het is absoluut niet interessant om exacte getallen te hebben. Het helpen van slachtoffers en hun naasten is veel dankbaarder. Hun kinderen nog een toekomst bieden. Vertel de politiek maar eens dat daar geld voor nodig is.''

Actief benaderen

''Ik heb respect voor de sociaal werkers van het Riagg in de Rijnmond, die de mensen opsporen en op ze in blijven praten en het vertrouwen winnen. Straatwerkers zonder strepen en balken. Ze sporen de mensen actief op onder viaducten, bruggen en treinstellen, in samenwerking met het Leger des Heils. Misschien is dat een studie waard.''
''Ik word nog steeds gebeld of krijg brieven van vrouwen van cameramensen, dat er weer een schrijnende uitzending is. Een moeder, die al acht jaar, samen met haar schoondochter, worstelt om haar zoon van zelfdoding af te houden. De zoon is niet meer bereikbaar, kruipt in bed en zal zich dood rijden.
Zelfdoding vindt plaats. Uit correspondentie bleek dat de meeste zelfdoding plaats vind tussen de 30 en 40 jaar. Veel Libanongangers. Angstig wat naasten nog staat te wachten. Ouders met psychische problemen werpen een schaduw over de jeugdjaren van hun kinderen. Die kinderen komen in een isolement terecht.'' Ook hoorde ik van de redactie van het NCRV-programma 'Heilig Vuur' dat ze getipt waren door een inrichtingpredikant, die zei dat er relatief veel militairen in de gevangenis zitten.
De boodschap van het Veteraneninstituut is: 'het valt wel mee'. Ik denk dan: 'Wat je niet ziet, wat je niet weet'. Uit de praktijk van de hulpverlening bij het Veteraneninstituut blijkt dat jonge veteranen soms grote moeite hebben om voor zichzelf hulp of advies te vragen bij dat instituut. Het wordt dus tijd voor een actief beleid, waar een wil is, is een weg.''

[bron: www.acom-cnv.nl]