'Nederlandse militairen maken geen oorlog'

[Lex]

Dus kan hier een slotje op.

Lex
Algeheel beheerder

[A.J.]

Die stond hier al. 

[Reinier]

'Nederlandse militairen maken geen oorlog'

INTERVIEW - De Nederlandse krijgsmacht heeft te lijden onder de waan van de dag, stelt defensieminister Hans Hillen. 'Zo'n enorme bezuiniging op defensie wordt blijkbaar niet erg gevonden.'

'Mijn grootste opdracht', noemt Hans Hillen het. Zijn 'missie'. "Mijn doel is dat we in Nederland weer een grotere betrokkenheid bij defensie krijgen. Zodat we in de samenleving zware bezuinigingen op de krijgsmacht wél weer erg gaan vinden."

Het is de dag na een opvallende uitspraak van de CDA-minister die verantwoordelijk is voor een gigantische snoeioperatie, oplopend tot een miljard euro korting op het defensiebudget van ruim zeven miljard. De avond daarvoor zei Hillen voor een gezelschap van defensiedeskundigen dat hij weliswaar de verantwoordelijjkheid neemt voor zijn handtekening onder het bezuinigingsplan, noodzakelijk na de kredietcrisis, maar dat hij ernstig was teleurgesteld over de stilte die daarna intrad. De Nederlandse samenleving leek de schouders op te halen toen de tanks uit bedrijf gingen en de eerste marineschepen stil kwamen te liggen. Hillen toonde zich een beetje bitter over dat gebrek aan reactie in het land en in politiek Den Haag: "Wat ik erg vond, was dat niemand het erg vond."

U zit hier nog. Kunt u deze bezuiniging wel voor uw rekening nemen?

"Volledig. Daar gaat het me niet om. Wat ik bedoel, is dat de krijgsmacht, waarbij we altijd ver vooruit moeten kijken omwille van de veiligheid van Nederland, moeilijk kan gedijen bij de huidige wisselvalligheid en wispelturigheid in de samenleving. Zo'n enorme korting op defensie, een instituut voor de langere termijn dat onze verzekering is voor de democratische rechtsstaat, wordt blijkbaar niet erg gevonden in de waan van de dag.

"De samenleving neemt z'n verantwoordelijkheid tegenwoordig van dag tot dag. Maar defensie vergt ver vooruitkijken. De aanschaf van de Joint Strike Fighter is een heel lang proces. Maar de JSF is als het ware al weer vijftien keer afgeschaft door de samenleving en de tegenstanders in de politiek, onder het motto: dat geld kunnen we beter besteden."

"Je ziet dezelfde wispelturigheid bij buitenlandse militaire missies. Nu al klinkt de klacht dat de operatie in Libië te lang begint te duren. Terwijl we nog geen zestig dagen bezig zijn. Veel mensen denken vanuit hun leunstoel: We bombarderen Kadafi en het probleem is over. Zo is het niet. Nu hij zijn afweergeschut bij scholen en ziekenhuizen zet, is winnen een stuk moeilijker voor de westerse bondgenoten. De bevolking wil er snel in, maar heeft vervolgens geen geduld."

Moet de politiek bij de waan van de dag besluiten dan niet beter uitleggen?

"Wat ik moeilijk vind, is dat je als politicus tegenwoordig alleen nog lijkt te kunnen winnen met marketing. Je moet verkopen. In de Verenigde Staten doen ze dat. Politieke marketing betekent daar dat een politicus tegenover elke tegenslag die hij ondervindt een snelle overwinning probeert te zetten. En als de kiezer, de consument, een andere richting aangeeft, dan moet de politicus dat in die marketingstrategie ook direct volgen. Maar wij in Europa hebben een traditie van burgerschap en samen gedeelde verantwoordelijkheid. We staan hier nu voor een splitsing: kiezen we voor de politieke marketingformules of voor een visie op de langere termijn?

Ook in de krijgsmacht moeten we tegenwoordig snel succesverhalen laten zien, bij missies. Terwijl militairen in het buitenland altijd een moeilijke uitwedstrijd spelen, op plekken waar per definitie veel tegenspel is."

De agenda van de dag overheerst. Was het vroeger beter dan?

"Nog niet zo lang geleden waren de mensen aangesloten bij allerlei instituten waar niet de agenda van de dag overheerste, maar de langere termijn in de gaten werd gehouden. De kerken, de vakbonden, de traditionele politieke partijen en de universiteiten. Die spelen nu minder een rol. En partijen als de SP en de PVV kiezen bovendien voor puur nationale aandacht. Wilders kijkt naar Henk en Ingrid en dan gaat het niet verder dan de grens. De kiezers die nu bij SP en PVV zitten, stemden nog wel voor een internationaal verhaal en de langere termijn toen ze nog bij het CDA of de PvdA hoorden.

"Er klinken nu dagelijks heel veel opinies, maar er worden geen verantwoordelijkheden bij genomen. Als jij als boze burger tegenover mij staat, moet ik je blijkbaar serieus nemen. Terwijl jij als boze burger de volgende dag misschien wel weer heel iets anders beweert."

Terug naar uw missie. Hoe denkt u dan weer het belang van de krijgsmacht in het hoofd van wispelturig Nederland te krijgen? Oude politieke leiders creëerden vaak een vijandsbeeld in het buitenland omwille van hun militair apparaat.

"Nou, zulke vijandsbeelden scheppen lijkt me geen oplossing. Ik denk dat ik toch moet mikken op het gezonde verstand dat natuurlijk wel degelijk in de samenleving zit. Crowdsourcing. Uit het gemiddelde van de samenleving zal uiteindelijk altijd een verstandig geluid boven komen drijven. Want uiteindelijk denkt de samenleving wel degelijk na.

"Maar boven die samenleving dansen de marketeers van de dag. Die geven verkeerde beelden. Dat zijn niet alleen de politici, maar ook de media die met hun snelle enquêtes de verontwaardiging van de dag proberen vast te leggen: de JSF kan weg, defensie kan minder, klinkt het dan bij de marketeers van de dag. Door die mist moet ik proberen heen te breken. Ik hoop dat ik met mijn achtergrond in de journalistiek, de politiek en de reclame hier wat toegevoegde waarde kan hebben."

Hoe gaat u om met de vaak emotionele protesten van uw defensiepersoneel, waar ze deze bezuiniging uiteraard wel 'erg' vinden?

"De militaire vakbonden heb ik heel hoog zitten. Ze protesteren maar durven ook hun verantwoordelijkheid te nemen. De emoties bij de militairen begrijp ik heel goed. Die zeggen: je waagt je leven en dan kun je een schop nakrijgen. Die staan nu voor de zoveelste bezuiniging sinds de val van de Berlijnse Muur. Wat ik wil, is dat we over drie jaar in elk geval veel dagelijkse ongemakken hebben weggenomen voor het personeel dat over is. Dus dat er genoeg geoefend kan worden en dat de voorraden eindelijk weer eens op orde zijn. We zullen de komende jaren vaker 'nee' moeten zeggen tegen buitenlandse missies; dat vinden militairen ook verschrikkelijk".

Komt er onder druk van de bezuinigingen in veel meer Navo-landen nu eindelijk meer defensiesamenwerking in Europa? Ook secretaris-generaal van de Navo Rasmussen zegt nu dat de bezuinigende Europese Navo-landen zich beter kunnen specialiseren in bepaalde taken.

"Het is een illusie dat Europese landen aan echte taakspecialisatie beginnen. Het ene land een marine, het andere een luchtmacht? Als wij de luchtmacht eruit zouden gooien, moeten we wel op een ander land kunnen rekenen. Dat is moeilijk, ook wij moeten veelzijdig blijven.

Toch kunnen we veel meer samenwerken met gelijkgestemde landen, bijvoorbeeld de noordelijke Navo-landen in Europa. Wij hebben de tanks nu al afgeschaft, dat moeten andere landen nu dus van ons overnemen. Bij beperkte taken kan er dus worden gespecialeerd.

"Maar samenwerking moet niet uit financiële armoe worden gedaan, dan leidt het alleen tot wrevel. Militaire samenwerking moet militaire verbetering meebrengen. Met de Belgen, Britten en Duitsers doen we al veel samen en we maken nu plannen voor meer samenwerking. We kunnen vliegvelden gaan delen, transport meer samen doen. De onderzeedienst kan met de Duitsers optrekken. Tien onderzeeërs laten zich makkelijker inzetten en tijdens een operatie inwisselen dan de vier die wij nu in huis hebben.

"We moeten alleen wel beseffen dat dit soms aan onze soevereiniteit kan raken. Als we een militaire taak samen met Britten of Duitsers doen, hebben we niet meer alleen in Den Haag het beslissingsrecht over de inzet van die wapens. Dat is een lastig probleem, maar ik best bereid om een deel van onze soevereiniteit op te geven, weloverwogen en in goed overleg met de Tweede Kamer. Het moet wel verbeteringen opleveren, het mag niet alleen maar een stap zijn om snel even centen te verdienen".

Bij de debatten over de komende missie in Kunduz voor politietrainingen, moest u tot in de kleinste details onderhandelen met de oppositiepartijen GroenLinks, ChristenUnie en D66. Is het niet riskant dat Kamerleden zich zo vergaand met militaire details bemoeien?

"Dat viel wel mee. Wat ik wel erg vond, was dat we deze Kunduz-missie nadrukkelijk civiel moesten noemen, want het gaat om politietraining. Terwijl militairen deze missie mogelijk maken. De PvdA, tegenstander, noemde de missie alles overziende toch 'te militair'. Dat vond ik een verkeerd beeld van onze militairen geven. Bij crisissen in het buitenland heb ik nog nooit onze militairen om extra kogels of kanonnen horen vragen. Onze militairen maken eerder een analyse van de ongelijkheid en sociale omstandigheden in zo'n land. Nederlandse militairen zijn nooit 'te militair'. Die maken geen oorlog. Het zijn onze beste ontwikkelingswerkers."

Militairen voorlopig niet de wijken in

'Bij de vorming van gecombineerde teams van de politie en andere diensten zal de krijgsmacht vaker worden ingezet', luidt een voor Defensie brisante zin in het regeer- en gedoogakkoord van VVD, CDA en PVV. Die afspraak kwam er vooral onder druk van de partij van Geert Wilders, want de nationaal georiënteerde PVV wil militairen kunnen inzetten in wijken waar bewoners last hebben van 'terroriserende' jongeren.

Een concreet plan van het VVD-CDA-kabinet ligt niet op tafel en de krijgsmacht zit er niet op te wachten. De minister van defensie houdt de boot af, maar probeert de kwestie niet hoog op te spelen. Hillen: "Militairen doen nu al heel veel in Nederland, bij branden, bij festivals of wanneer er duikers nodig zijn. We doen zo veel als nodig is en mijn mensen zijn straks wel op. Ze kunnen maar op één plek tegelijk zijn." De boodschap van Hillen is daarmee duidelijk: het PVV-plan om vaker militairen de wijken in te sturen, ligt in een hele diepe la bij het kabinet.

Trouw
http://www.trouw.nl/tr/nl/4500/Politiek/article/detail/2429060/2011/05/15/Nederlandse-militairen-maken-geen-oorlog.dhtml