Opvolger Walrusklasse

[jurrien visser (JuVi op Twitter)]

Vandaag in de Telegraaf

Race om de Walrus 2.0

Cruciale vraag in aanbestedingscompetitie: welke bouwer biedt het meeste rood-wit-blauw?

Onderzeebootbouwers kunnen elkaar wel kielhalen. Binnenkort bepaalt het ministerie van Defensie wie door mag naar de volgende ronde in de aanbesteding voor de opvolger van de Walrus. Een van de belangrijkste argumenten bij deze afweging is het Nederlandse gehalte van de aanbiedingen. Werven schilderen zich zo rood-wit-blauw mogelijk, maar hoe Hollands is de beloofde glorie eigenlijk?

Olof van Joolen en Niels Rigter

In een zijkamertje van de zaal waar topmensen van de Franse Naval Group en de Nederlandse werf IHC de samenwerking voor de bouw van onderzeeboten bekend hebben gemaakt aan de vaderlandse pers, worden driftig contracten getekend. Terwijl de Defensie Materieel Organisatie (DMO) zich opmaakt voor de tot nu toe grootste stap in de aanbestedingsprocedure voor nieuwe Nederlandse onderzeeboten, is de inkt op de overeenkomst voor de wellicht doorslaggevende alliantie nog amper droog. Nu de sprint naar de streep van de onderzeebootrace is ingezet, doen de deelnemers hun uiterste best om niet uit de kopgroep te vallen.

Nee, deze samenwerking zat al twee jaar in de pijplijn, zo bezweren topmannen van de bedrijven. Maar de timing van bekendmaken is toch nogal opvallend. Vlak voordat staatssecretaris Visser (Defensie) met de zogeheten b-brief komt waarin ze meldt wie door mag naar de volgende ronde in de competitie. Een belangrijk, misschien wel het belangrijkste criterium daarbij is wat de BV Nederland wijzer wordt van het project.

Tot voor een paar weken profileerde vooral de Nederlands-Zweedse combinatie Damen-Saab zich als Hollands Glorie. Het duo presenteerde het ontwerp als de nieuwe Walrus. Die dertig jaar terug helemaal in Nederland ontwikkelde en gebouwde onderzeeboot is nog steeds een van de paradepaardjes van de Koninklijke Marine, een boot waarop marinemensen trots en zelfs verliefd zijn.

Droom

Zijn opvolger zou wat Damen-Saab betreft ook voor een groot deel hier moeten worden ontworpen en gebouwd. Met haar voorstel blies de combinatie een droom bij de marine, de vaderlandse industrie en kennisinstituten nieuw leven in: zelf weer het meest geavanceerde marinevaartuig kunnen bouwen. Precies de boot zoals de Onderzeedienst hem wil en volgens Damen-Saab ook nog een product waarmee exportsuccessen kunnen worden gescoord. Het plaatje maakt dat de Nederlands-Zweedse tandem volgens Haagse ingewijden momenteel aan kop van de onderzeebootrace ligt.

Aanvankelijk speelden de concurrenten maar mondjesmaat de rood-wit-blauwe kaart. Het Franse Naval hield het bij tamelijk algemene termen als 'openstaan voor samenwerking met de lokale industrie en kennisinstituten'. Wie goed luisterde, begreep dat de staatswerf een aangepaste versie van zijn Barracuda aanbiedt, bedacht en getekend in Cherbourg. Nederlands gehalte: laag. De aankondiging te elfder ure van de samenwerking met IHC, in het zaaltje van het Haagse Hilton, lijkt daar weinig aan te veranderen.

IHC heeft kennis van onderwateractiviteiten, maar nul ervaring met onderzeeërs. Topman Diederik van Rijn schermde met ervaring bij het bouwen van speciale vaartuigen, met name in de baggerindustrie. Hoe die ervaring precies haar weg naar een onderzeeboot gaat vinden, kan hij alleen niet zeggen. ,,We zijn gewend aan co-creatie en partnerships. We geven echt antwoord op de Nederlandse behoeften en vragen. We proberen het beste product voor de prijs aan te leveren. Binnen een Nederlands ecosysteem", zei de Nederlander. Zijn Naval-collega Eric Chaplet erkent dat de basis voor de Nederlandse boot de Barracuda is en blijft. Het meest concreet Nederlandse aan het project waar de partijen wel duidelijkheid over geven, is bouwen in ons land. Het zou goed zijn voor vijfduizend nieuwe banen.

Dat klinkt prachtig, te prachtig volgens concurrent ThyssenKrupp Marine Systems. CEO Rolf Wirtz stelt dat er in zijn hele bedrijf zesduizend man werken. En TKMS doet veel meer dan alleen onderzeeërs bouwen. ,,Dus wat gaan die vijfduizend man dan doen", wierp de Duitser sceptisch op. ,,En hoe duurzaam is die werkgelegenheid?"

TKMS stond tot begin dit jaar uitermate nuchter in de wedstrijd. Vanuit Kiel kwamen geen grote beloften. Ons land kon een boot kopen zoals die ook voor de Duitse en Noorse marine wordt gebouwd. Een geheel Duits ontwerp waarbij de werf het in principe ontraadt al te veel aanpassingen te doen. Veranderingen kosten tijd, moeten getest worden wat meer, wellicht onverwachte, kosten en risico's met zich meebrengt.

,,Je kunt als land wel je eigen industrie willen stimuleren door bijvoorbeeld motoren van eigen bodem te gebruiken, maar of het een goed idee is ....", zegt projectverantwoordelijke Holger Isbrecht. ,,Wij hebben al goede motoren van onze eigen leverancier, dus wat je zou doen is kosten maken voor de ontwikkeling van iets dat er al is met het risico dat het minder goed werkt."

Het meest Nederlandse wat de Duitsers in de aanbieding wilden doen, was een overeenkomst waardoor alle Duitse, Noorse en Nederlandse schepen van hetzelfde type in ons land in onderhoud zouden gaan. Het Marinebedrijf in Den Helder gold als beoogde werf. Afgezet tegen vijfduizend Franse banen of de Grote Droom van Damen was het nogal magertjes.

Oranjegevoel

Totdat ook de Duitsers probeerden tegemoet te komen aan het oranjegevoel in de Defensie Industrie Strategie, de nota van afgelopen november waarin minister Bijleveld (Defensie) en staatssecretaris Keyzer (Economische Zaken) aankoersen op voortrekken van Nederlandse defensiebedrijven. In het Duitse bod kwam de belofte dat de onderzeeboten in Den Helder kunnen worden gebouwd en onderhouden. Vreemd of vergezocht was het niet; bij het Marinebedrijf in Den Helder was het laatste restant onderzeebootkennis ondergebracht na het faillissement van de Rotterdamse scheepswerf RDM, bouwer van de Walrusklasse. Als hier een tweede droogdok zou worden bijgebouwd, zou deze 'hub voor subs' ook onderzeeboten kunnen onderhouden van andere TKMS-klanten. Toegegeven: dat zijn er nogal wat; de marines van Noorwegen, Portugal, Italië, Israël, Turkije, Griekenland en van half Zuid-Amerika hebben Duitse onderzeeboten.

Het kon niet op: TKMS beloofde zelfs de 'sleuteltechnologie' achter de boten met ons land te delen. Zo zou Nederland weer helemaal technisch bij de tijd raken en op lange termijn zelfs zelfstandig boten kunnen bouwen. Hetzelfde deed TKMS met Zuid-Korea. Het delen van dit soort informatie geldt als verregaand. Is het last minute charmeoffensief waarbij TKMS ook 500 directe en 1.500 indirecte banen in de kop van Noord-Holland beloofde voldoende? Dat lijkt er niet op, nu de Duitsers openlijk verkondigen dat ze uit de race liggen omdat Nederland blind op Damen koerst.

Maar onder de streep is ook de Walrus 2.0 van Damen-Saab oranje met flinke delen blauw en geel. Voor het basisontwerp grijpt het samenwerkingsverband terug op de Saab A26. Een boot waarvan de Zweden er twee hebben verkocht aan de eigen marine. Ze worden nu gebouwd, met vertraging. Verder heeft het ontwerp volgens de combinatie 'geheel binnen het Nederlandse maritieme ecosysteem' plaats.

Kanttekening

Uit aanvullende informatie die Damen aan De Telegraaf vrijgeeft, blijkt dat daar een kanttekening bij te plaatsen is. Vooralsnog is het de bedoeling dat Nederland zorg draagt voor belangrijke onderdelen als het gecomputeriseerde gevechtsleidingsysteem, de luchtbehandeling- en koelwatersystemen. Maar er blijft dan nog behoorlijk wat over dat niet op Nederlandse bodem wordt uitgedokterd. ,,Maar op basis van de wensen die Defensie neerlegt, kunnen meer delen van het project naar Nederland worden overgebracht", reageert Richard Keulen van Damen.

De productie van de rompdelen – de drukhuid – zal volgens de bedrijven in Zweden plaatshebben. Saab heeft een recent gemoderniseerde werf en kan het werk daar het meest efficiënt doen. De verdere afbouw gebeurt in Nederland. ,,Onze samenwerkingspartner Saab heeft eerder bewezen dat hij dit soort projecten zo kan uitvoeren. In Australië heeft de scheepswerf bij het Collinsproject onderzeeboten door lokale bedrijven laten ontwerpen, bouwen en onderhouden. Meer dan 70 procent van alle werkzaamheden is lokaal uitgevoerd", zegt Keulen. Overigens voert Damen de bouw van het nieuwe bevoorradingsschip voor de Nederlandse marine in Roemenië uit.

Aan aantallen banen die een nieuwe Walrus zou opleveren, wil Damen zich niet wagen. Het bedrijf vindt strooien met zulke cijfers te kort door de bocht. ,,De werkgelegenheidseffecten zijn veel groter dan alleen het project vervanging Walrusklasse. Het onderzeebootproject is vooral een boost voor het innovatievermogen van de hele maritieme sector, waarvan een brede groep van bedrijven profiteert", legt oud-marineman Richard Keulen uit. ,,Het is voor Nederland vooral een strategisch project, dat in de komende decennia onze marinebouwsector veel meer geeft dan alleen arbeidsplaatsen."

[A.J.]

Vraag het, bijvoorbeeld, even aan GL wat zij er van vinden...

Ja en? Kijk ff waar PVV en FvD op staan, vraag die ff naar de klimaatmaatregelen...

[Mourning]

Vraag het, bijvoorbeeld, even aan GL wat zij er van vinden...

Ja, want GROEN en LINKS is echhhhht gebalanceerd als het om het klimaat EN defensie gaat.... Lollll. Wtf man?

[Parera]

The new expeditionary submarine (in Dutch) #SaabDamen

https://youtu.be/5y36Nw1gBxY via @YouTube

Ik zat de afbeelding net te bekijken!

[jurrien visser (JuVi op Twitter)]

The new expeditionary submarine (in Dutch) #SaabDamen

https://youtu.be/5y36Nw1gBxY via @YouTube

[Parera]

Vraag het, bijvoorbeeld, even aan GL wat zij er van vinden...

GL is tegen ALLES wat maar ook met defensie te maken heeft, in het partij programma van 2017 staat slechts 1 keer het woord defensie. En hieronder is de hele kop wat over defensie gaat.

6. Nederland neemt het voortouw bij samenwerking en specialisatie van de krijgsmachten van de EU-landen, om hun efficiency en inzetbaarheid te vergroten. Zo wordt, in samenhang met de versterking van het gemeenschappelijk buitenlandsbeleid, toegewerkt naar een Europese defensiemacht. Deze staat onder controle van het Europees Parlement. De NAVO mag geen belemmering vormen voor Europese militaire integratie. Nederland pleit voor afschaffing van de kernwapentaak van de NAVO.

Vraag vooral niet teveel aan GL als het over defensie gaat !:sick:

[Ros]

Zoals reeds in meerdere antwoorden gesteld is, is er geen bemoeienis van de Eerste Kamer.
Kijk naar de taakstelling.

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/prinsjesdag/vraag-en-antwoord/hoe-wordt-de-rijksbegroting-vastgesteld

De taakstelling lijkt mij hiermee duidelijk genoeg. De Eerste Kamer kan niets aanpassen maar moet wel instemmen met een meerderheid. Het gevecht over wat partijen willen gebeurt  wel in de Tweede Kamer.

Daarbij... stellen dat er niets aan het klimaat wordt gedaan? Ik bedoel..tf? 

Vraag het, bijvoorbeeld, even aan GL wat zij er van vinden...

[Ros]

Daarbij... stellen dat er niets aan het klimaat wordt gedaan? Ik bedoel..tf? 

Vraag het even aan, bijvoorbeeld, GL.....

[Mourning]

Daarbij... stellen dat er niets aan het klimaat wordt gedaan? Ik bedoel..tf? 

[Lex]

Als het om de centen/begroting gaat ook niet dus ? En wat het grote draagvlak betreft wil ik graag bezien als de discussie komt over de werkelijke kosten.

Zoals reeds in meerdere antwoorden gesteld is, is er geen bemoeienis van de Eerste Kamer.
Kijk naar de taakstelling.

[jurrien visser (JuVi op Twitter)]

Als het om de centen/begroting gaat ook niet dus ? En wat het grote draagvlak betreft wil ik graag bezien als de discussie komt over de werkelijke kosten.

Nee.

(publiek)draagvlak is een volledig andere discussie.

[Ros]

Gelukkig heeft de 1e kamer niets te maken met de aanschaf van militair materieel........

Als het om de centen/begroting gaat ook niet dus ? En wat het grote draagvlak betreft wil ik graag bezien als de discussie komt over de werkelijke kosten.

[jurrien visser (JuVi op Twitter)]

Het is dus wel iets om in de gaten te houden.

Ja.

Achter de schermen gaat de Saab-Damen concurrentie er momenteel met gestrekt been in.

[Lex]

Ik durf dat risico nog niet uit te sluiten.

Het is dus wel iets om in de gaten te houden.

[Lex]

Iets met olie op het vuur ? Miljarden voor subs/defensie en voor het klimaat niet veel willen doen bijvoorbeeld. Voorjaarsnota = wetgeving en dus ook afhankelijk van de instemming van de Eerste Kamer. Wat er in de Tweede Kamer doorheen word gejast ondanks protesten van de oppositie kan in de Eerste Kamer weleens gevolgen hebben. De poll's van de afgelopen dagen nog gezien ?

Ja ik zie de vele polls dagelijks voorbij komen. En ja de huidige coalitie krijgt waarschijnlijk een opdonder.
Maar dat doet niets af aan het traject over de vervanging van de onderzeeboten. Kijkend naar de polls zal dit geen probleem opleveren.