NL geschiedenis aanpassen?

Gestart door Lex, 26/01/2018 | 23:26 uur

Lex

Klassieke Nederlandse helden onder vuur: 'Het is een botsing van culturen'

Standbeelden, straatnamen, tunnels. In Nederland zijn honderden verwijzingen te vinden naar historische figuren uit het koloniale verleden. Jan Pieterszoon Coen en Michiel de Ruyter zijn geëerd voor hun verdiensten voor het land, maar worden ook betwist om hun gewelddadige optredens. De discussie over hun erfenis verloopt fel.

"Het is in wezen een botsing van culturen", antwoordt massapsycholoog Hans van de Sande op de vraag waarom het debat zo pittig verloopt. "De helden uit die periode waren helden omdat ze veel geld voor Nederland verdienden. Nu zijn er in Nederland meer mensen van andere culturen en hun visie wordt steeds relevanter. Dat is een uitvloeisel van de multiculturele maatschappij."

"Wij hebben vroeger geleerd dat die mannen hard waren, maar ook bijdroegen aan de grootheid van Nederland. Toen werd het in een andere context gezien. Nu zijn er meer mensen die zich identificeren met slachtoffers."

Volgens van de Sande is een redelijk aantal Nederlanders bereid te luisteren naar de bezwaren, maar veel anderen hebben dat juist niet. "Zij willen niet dat anderen hen gaan voorschrijven wat er in het verleden is gebeurd. Het moet ongewijzigd blijven, net als in de Zwarte Pietendiscussie."

Terugkerend
De roep om aanpassing of verwijdering van verwijzingen als straatnamen naar het koloniale verleden is niet nieuw. De steeds frequenter terugkerende discussie werd vorige week opnieuw aangezwengeld doordat het Mauritshuis in Den Haag besloot een beeld van Johan Maurits van Nassau Siegen te verplaatsen. En de directie van de Amsterdamse J.P. Coenschool kondigde een naamswijziging aan.

"De naam strookt niet meer met de kernwaarden die wij als school hebben", aldus directeur Sylvie van den Akker. Wegens het omstreden verleden van Coen zou de naam niet meer passen bij de "uitstraling van tolerantie en verscheidenheid" van de school.
Emmilie Gordenker, de directeur van het Mauritshuis, stelde dat het niet gaat om een verwijdering van het beeld, maar om een verbetering. In het Mauritshuis is een aparte ruimte ingericht waar zowel de positieve als negatieve kanten van Maurits worden belicht.
Maurits (1604-1679), een neef van Willem van Oranje, verdiende veel geld met zijn bewind in Brazilië, waar slaven vanuit Afrika binnenkwamen om te werken op suikerplantages.

Eerder maakte het Rotterdamse kunstcentrum Witte de With bekend een discussie te willen voeren over een andere naam. De instelling had kritiek gekregen, vanwege de rol die De With (1599-1658) had gespeeld in de slavenhandel.

Eenheid
"Heel lang waren wij een eenheid", beschouwt historicus Ineke Strouken. "We hadden dezelfde geschiedenis, bijna allemaal dezelfde huidskleur en we waren opgevoed met dezelfde tradities. Nu is het een heel andere samenleving geworden. We worden gewezen op dingen waarvan we nooit hebben nagedacht dat het kwetsend kon zijn. Dat verandert het denken over onze geschiedenis."
Naar die mensen die iets als kwetsend ervaren, wordt niet altijd geluisterd. Dat kan er volgens Strouken toe leiden dat mensen nog harder gaan roepen. "Aan de andere kant kan het shockerend zijn als iemand zegt dat de personen van wie jij hebt geleerd dat het helden zijn, in werkelijkheid schurken zijn", zegt de oud-directeur van het Nederlandse Centrum voor Volkscultuur. "Het behoort tot de Nederlandse identiteit, want identiteit bestaat voor een groot deel uit je geschiedenis. Dat verklaart de felheid van de discussie."
Dat ziet ook cultuurhistoricus Nancy Jouwe. Zij ziet dat er een discussie op gang is gekomen waarin kritischer naar de geschiedenis wordt gekeken dan we gewend zijn. "Iets was altijd logisch was, wordt in twijfel getrokken. Die monumenten zijn erg symbolisch van een bepaalde manier van denken. Als dat wordt aangevallen, wat veel mensen zo ervaren, dan geeft dat weerstand. Het heeft betrekking op de emotie van beide kanten."

Mark Rutte
Zoals dat gaat met maatschappelijke discussies, kunnen reacties uit de politiek niet uitblijven. In Het Oog op Morgen gaf de premier, zelf historicus, zijn mening over de voortdurende kwestie. "Laten we voorzichtig zijn met het plaatsen van onze huidige maatschappelijke opvattingen op de geschiedenis die verder weg ligt", zei Rutte. Hij benadrukte dat vooral de samenleving de discussie moet voeren.
Desondanks reageerde CDA-voorman Sybrand Buma tijdens een interview met het AD fel. "Er wordt gedaan alsof je door een tunnel naar Jan Pieterszoon Coen te vernoemen, zelf medeverantwoordelijk bent voor de slavernij", aldus Buma. "Je gooit dan weg wat je gezamenlijk deelt als nationale identiteit. We dragen een collectieve verantwoordelijkheid voor het verleden met de goede en slechte kanten."
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff deed ook een duit in het zakje. Volgens hem roepen mensen die nooit iets negatiefs hebben gevoeld bij Coen of De With ineens schade als ze een eenzijdig stuk lezen over hun historie. "Zonder zelf kennis te nemen van het hele verhaal en de context van die periode", aldus Dijkhoff.

Niveau discussie
Volgens massapsycholoog Van de Sande spelen dit soort maatschappelijke discussies zich doorgaans af op een oppervlakkig niveau zonder goede analyses. "Daar zijn mensen ook niet in geïnteresseerd. Ze willen snel oordelen", zegt hij. "Nederlanders hebben de neiging om te denken dat het wel meeviel met die mannen van toen. Er wordt veel geroepen door mensen die niet beter weten, of wellicht wel beter weten maar doen alsof."
Het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) in Hoorn is een bekend twistpunt. De gouverneur-generaal van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) gaf vorm aan het enorme Nederlandse handelsimperium en was onder meer de stichter van Batavia, het huidige Jakarta. Hij handelde zeer gewelddadig. In 1621 kwamen duizenden inwoners van de Banda-eilanden om het leven tijdens een strafexpeditie onder leiding van Coen.

Zijn bijdragen aan de Nederlandse schatkist leverden hem de status van nationale held op en in 1893 werd een standbeeld van Coen onthuld in zijn geboortestad. Daarnaast is zijn naam terug te vinden op straatnaambordjes en natuurlijk op de Coentunnel.
De laatste jaren heeft het bekende gewelddadige beleid van Coen geleid tot discussie. Verdient zo'n man wel een standbeeld en meerdere vernoemingen? De gemeenteraad van Hoorn besloot in 2012 de tekst bij het beeld aan te passen. "Volgens critici verdient Coens gewelddadige handelspolitiek in de Indische archipel geen eerbetoon", was een van de toevoegingen. Veel van die critici zijn van mening dat het tijd is voor de volgende stap: het verwijderen van het standbeeld.


"Het beeld van Coen zit in de gevarenzone en kan als het zo doorgaat binnen vijf jaar van zijn sokkel worden getrokken", zegt Van de Sande. "Concreet is Coen al geen held meer. In het algemeen weten de meesten niet wat hij gedaan heeft."

Veranderingen
Historicus Strouken ziet dat de opvattingen ten opzichte van koloniale figuren snel verandert. "Nooit eerder was zo duidelijk de stem van iedereen te horen. Door sociale media kan iedereen meepraten en is het debat niet meer alleen van historici", aldus Strouken.
Dat beaamt cultuurhistoricus Jouwe. "De kritische groep is groter. Mensen waren zelfs in de tijd van de slavernij al kritisch, maar nu neemt de zichtbaarheid en meerstemmigheid pas echt toe."

Jouwe is betrokken bij Mapping Slavery, een initiatief dat informatie over het slavernijverleden van Nederland toegankelijk maakt voor een groot publiek. Zij mist in het debat over de symbolen vooral de juiste informatie. "Dat is echt iets wat ontbreekt in de discussie. Je hoopt op meer diepgang in een reactie van een historicus als Rutte."

Discussies hebben eerder geleid tot concrete veranderingen. Na decennia van protest en vernielingen werd het monument voor Joannes van Heutsz (1904-1909) in 2004 omgedoopt tot het neutralere Monument Indië-Nederland. En zoals genoemd werd in 2012 het bijschrift bij het beeld van Coen aangepast.

Van de Sande denkt niet dat met veranderingen de discussies zullen stoppen. "Het is net met kinderen opvoeden: als je toegeeft, willen ze meer. Na een standbeeld zullen ze een nieuwe zoeken die weg moet. Het is dezelfde categorie als de Zwarte Pieten-discussie. Nieuwkomers proberen om hun visie op de wereld geaccepteerd te krijgen. En dat kan snel gaan, mits ze succes hebben."

ANP, 26-01-2018

Lex

Het is begonnen met 'Zwarte Piet'.
Vervolgens zijn er berichten gekomen over oa JP Coen en anderen.
Het topic zal verder gaan over het NL verleden, waar men tegenwoordig schijnaar anders over denkt.