De marine van morgen

[Ace1]

Chinooks komen uit de studie naar de opties voor het JSS, het is bekend dat wij geen Chinooks kunnen inzetten op onze schepen. Ik blijf dat vreemd vinden want verschillende andere landen doen dit wel. En ja dat is meerdere keren uitgelegd op het forum maar toch blijf ik het raar vinden dat het blijkbaar ''alleen bij Nederland niet kan''.

De CH-47 kan vervangen worden door andere heli's die een vergelijkbaar aantal troepen kunnen meedragen o.a. de AW-101.

Vraag even aan Poleme wat zijn mening is over de  AW-101.

[Parera]

En met de KLu de luchtmobiele brigade.

Het Korps Mariniers wil immers ook niet dat de luchtmobiele brigade amfibische operaties gaan doen 

Dat is ook waar 

De AW-101 oplossing kan ook nog samengevoegd worden met de SOF vervanging voor de Cougars, al is de kist tegen 2030 al wel verouderd.  Als je volledig gaat voor NH90's heb je 13 toestellen nodig voor de hele operatie, dat vind ik nog niet heel veel.

Tientallen keren hebben we hier de droom over een of twee LHD's langs zien komen.  Maar ik zie nooit die onderbouwing waarom wij ze noodzakelijkerwijs moeten hebben.

Gaan we een land met een van de grootste olie reserves binnenvallen, dat toevallig net voor de deur van ons Koninkrijk ligt ?  Gaan we een landing uitvoeren op de Krim, om de Rus alsnog terug te pakken voor hun oorlogsdaad tegen vlucht MH17 ?

In het verleden was het antwoord altijd dat er binnen de NAVO / EU geen behoefte was aan extra helikopter carrier capaciteit. Maar dit was in de tijd dat het VK nog alle 3 de Invincible klasse vliegkampschepen + HMS Ocean in dienst had die deze taak opzich namen. Nu zijn er 2 nieuwe carriers van de Queen Elizabeth klasse in aanbouw en deze gaan voor een deel deze taak overnemen maar de plek van de Ocean blijft gewoon leeg binnen de NAVO.

Binnen de EU vervalt deze capaciteit helemaal met het vertrek van de Britten uit de EU. Daar ontstaat een gat op het moment dat wij onze LPD's gaan vervangen, in mijn ogen een mooie kans voor Nederland om extra capaciteit te creeeren en het gat op te vullen.

Uit de berekeningen van 2005 voor het JSS bleek dat er het ontwerp van een helikoptercarrier met maritieme bevooraadings capaciteit geschat werd op 310 miljoen Euro, hiervan was 188 miljoen opgenomen voor de vervanging van de zuiderkruis en 122 miljoen extra voor de helicarrier optie. Daarvoor kreeg je een helikoptercarrier met 6 landingsplaatsen, 12 hangaar plaatsen en ruimte voor het helidetachement + 250 troepen. In dit ontwerp was een dok niet meegenomen, ook de aanpassingen voor de heli's zat niet in dit bedrag. Exploitatie werd geschat op 12 miljoen per jaar.

Dit bedrag is voor een complete LHD (veel ) te laag, maar het geeft wel een beeld wat een LHD extra kost. Als je dit op telt bij de prijs van een standaard LPD kom je een heel eind.
De Johan de Witt had een kostprijs van bijna 273 miljoen Euro (2007), dat is met de huidige inflatie doorberekend ongeveer 325 miljoen Euro. De 122 miljoen extra helicarrier kosten van het JSS komen uit 2005, vandaag de dag 152 miljoen euro.

Samen kom je dan uit op 475 a 500 miljoen voor een LHD, dat vind ik nog meevallen als je kijkt naar de prijs van de LHD's van onze buurlanden. De Mistrals hebben een kostprijs van 485 miljoen euro (2019 prijs). Voor de Juan Carlos kom je uit op 600 miljoen (2019).

[StrataNL]

Kijk dan is het een ander verhaal; het kan wel maar men (de KLU) wil dat simpel weg niet. En om die reden is het ook beter om een eigen helikopter vloot te opereren voor de marine / korps mariniers, en dit kan eventueel wel onder de vlag van DHC maar beter onder MLD vlag.

En met de KLu de luchtmobiele brigade.

Het Korps Mariniers wil immers ook niet dat de luchtmobiele brigade amfibische operaties gaan doen 

[Parera]

de AW101 is idd een optie eventueel een combi met HH101a SF/CSAR
of ... de cougars vervangen + extra toestellen door de H225M (EC725 Caracal) ook gelijk te gebruiken voor SF/CSAR

De CH-53K is ook een optie, maar lijkt me financieel geen optie, helaas.

De exacte invulling vind ik nog niet eens zo belangrijk het gaat meer om het concept van de LHD zelf. In de JSS studie noemen ze de NH90 een lichte transport heli, terwijl de Fransen het zien als een zware helikopter voor op de mistrals.

Er is gerekend met de NH90/Cougars en CH-47 omdat deze in onze vloot zitten, mocht het zover komen dat er geinvesteerd word in een LHD dan moet er toch gekeken worden naar welke toestellen er beschikbaar zijn en wat dan de beste keuze is voor ons. De nieuwe X6 (H225M vervanger) heeft slechts 19 zitplaatsen en is om die reden te klein voor het vervangen van de CH-47's voor maritieme operaties, wel kan het in de plaats van de NH90 maar de vraag is ook nog maar of de X6 zo goedkoop gaat worden.

Naast al deze bemande heli's is het ook interessant om te kijken naar de toekomst met VTOL UAV's zoals de Bell V-247 Vigilant in de ondersteunende rol of zelfs als vervanger van de AH-64's vanaf LHD's.

Is niet vreemd, het kan wel, maar dan moeten ze aangepast worden en dat kost een paar miljoen per kist. Dat men het er niet voor over heeft is een ander verhaal. Logisch, want de KLu wil niet dat ze straks Chinooks kwijt zijn aan de KM.

Kijk dan is het een ander verhaal; het kan wel maar men (de KLU) wil dat simpel weg niet. En om die reden is het ook beter om een eigen helikopter vloot te opereren voor de marine / korps mariniers, en dit kan eventueel wel onder de vlag van DHC maar beter onder MLD vlag.

[StrataNL]

Chinooks komen uit de studie naar de opties voor het JSS, het is bekend dat wij geen Chinooks kunnen inzetten op onze schepen. Ik blijf dat vreemd vinden want verschillende andere landen doen dit wel. En ja dat is meerdere keren uitgelegd op het forum maar toch blijf ik het raar vinden dat het blijkbaar ''alleen bij Nederland niet kan''.

De CH-47 kan vervangen worden door andere heli's die een vergelijkbaar aantal troepen kunnen meedragen o.a. de AW-101.

Is niet vreemd, het kan wel, maar dan moeten ze aangepast worden en dat kost een paar miljoen per kist. Dat men het er niet voor over heeft is een ander verhaal. Logisch, want de KLu wil niet dat ze straks Chinooks kwijt zijn aan de KM.

[Harald]

Chinooks komen uit de studie naar de opties voor het JSS, het is bekend dat wij geen Chinooks kunnen inzetten op onze schepen. Ik blijf dat vreemd vinden want verschillende andere landen doen dit wel. En ja dat is meerdere keren uitgelegd op het forum maar toch blijf ik het raar vinden dat het blijkbaar ''alleen bij Nederland niet kan''.

De CH-47 kan vervangen worden door andere heli's die een vergelijkbaar aantal troepen kunnen meedragen o.a. de AW-101.

de AW101 is idd een optie eventueel een combi met HH101a SF/CSAR
of ... de cougars vervangen + extra toestellen door de H225M (EC725 Caracal) ook gelijk te gebruiken voor SF/CSAR

De CH-53K is ook een optie, maar lijkt me financieel geen optie, helaas.

[Parera]

Hou wel in het achterhoofd rekening mee dat de Chinook niet maritiem ingezet kunnen worden zoals een Cougar, NH90, ...
Een Chinook is niet geschikt om vanaf schepen te opereren.

Ja... alleen bij vlakke zee, maar anders niet.

Dus als NL daar wil investeren zullen ze rekening hiermee moeten houden. Op papier hebben ze dit voorals nog niet gedaan, helaas.

Chinooks komen uit de studie naar de opties voor het JSS, het is bekend dat wij geen Chinooks kunnen inzetten op onze schepen. Ik blijf dat vreemd vinden want verschillende andere landen doen dit wel. En ja dat is meerdere keren uitgelegd op het forum maar toch blijf ik het raar vinden dat het blijkbaar ''alleen bij Nederland niet kan''.

De CH-47 kan vervangen worden door andere heli's die een vergelijkbaar aantal troepen kunnen meedragen o.a. de AW-101.

[Harald]

Hou wel in het achterhoofd rekening mee dat de Chinook niet maritiem ingezet kunnen worden zoals een Cougar, NH90, ...
Een Chinook is niet geschikt om vanaf schepen te opereren.

Ja... alleen bij vlakke zee, maar anders niet.

Dus als NL daar wil investeren zullen ze rekening hiermee moeten houden. Op papier hebben ze dit voorals nog niet gedaan, helaas.

[Parera]

Daar kan ik me op zich in vinden, al is het nu nog een utopie gezien het P-probleem.

+1 maar je moet ergens beginnen met het opbouwen van die 3e MCG en dat begin komt er nu toch al dus laat het KMARNS daar maar goed in vast bijten en die FMS in de toekomst ombouwen tot permanente structuur binnen het korps.

Natuurlijk kan je dan wel varen, maar een flattop kopen zonder voldoende kisten is geldverspilling, dan is een LPD meer dan voldoende.

+1 maar misschien dat VTOL UAV's nog een optie bieden in de toekomst. Verder moeten er gewoon heli's bij als er gekozen word voor LHD's.

Zonde van het budget om een LHD aan te schaffen die met F35B's moet kunnen werken als je zelf geen F35B's hebt (en ook niet gaan krijgen). Dat heeft een enorme invloed op een schip/ontwerp. Landen die met F35B's opereren hebben er zelf schepen voor.

F-35B is voor mij ook geen harde eis / wens het is mooi als het zou passen binnen het budget.

Ook bij de tweede optie heb je nog een aardig aantal helikopters nodig. geen tijd om het op te zoeken, maar uit mijn hoofd word een kwart over gevlogen en de rest per landingsvaartuig, echter met de toenemende trend van SOC/SOF optreden denk ik dat het aandeel van de helikopters nu groter zal zijn.

STOM info gevonden

Eén transportslag
Voor het verplaatsen van een (versterkt) mariniersbataljon met helikopters in één transportslag vanuit zee zijn, naast de 12 MTTH helikopters op beide LPD's, ongeveer 20 lichte transporthelikopters van het type NH 90 en 8 middelzware transporthelikopters van het type Chinook benodigd. Daarmee kan een bataljon bestaande uit twee compagnieën met ondersteuning aan land worden gezet. De voertuigen en het zwaarder materieel van deze eenheid moeten vervolgens nog wel met landingsvaartuigen aan land worden gezet.

Het air manoeuvre optreden kan in een aantal scenario's ook vanuit zee plaatsvinden. In dit optreden zijn voor het ontplooien van een luchtmobiel bataljon in één transportslag vanuit zee in totaal 21 middelzware helikopters van het type Chinook en 14 lichte transporthelikopters van het type Cougar of NH 90 benodigd. Daarmee kan dit bataljon met twee infanteriecompagnieën en  ondersteuning aan land worden gebracht. Een deel van de voertuigen en uitrusting wordt met slingloads aan wal gebracht. De aansluiting met de rest van de voertuigen moet over land plaatsvinden. Voor het air manoeuvre optreden is het, vanwege de onlosmakelijke versmelting van vuur en beweging, daarnaast noodzakelijk dat er ook bewapende helikopters ingezet kunnen worden. Het aantal benodigde bewapende helikopters is afhankelijk van het scenario, maar bedraagt in een zo omvangrijke operatie al snel 12 helikopters

Meerdere transportslagen
Voor het aan land brengen van beide soorten eenheden in twee of drie transportslagen zouden ongeveer een aantal van 10 middelzware transporthelikopters van het type Chinook, 14 lichte helikopters van het type NH 90 of Cougar en 12 bewapende helikopters van het type Apache benodigd zijn. Al met al zou dan in het vlootverband ruimte moeten worden geboden aan ongeveer 36 helikopters van verschillende types. Omdat beide LPD's in totaal twaalf NH 90 helikopters mee kunnen nemen, zou de omvang van de helikoptercapaciteiten op de vervanger van Hr. Ms. Zuiderkruis voldoende moeten zijn voor minimaal 24 helikopters. Het leveren van deze grootschalige capaciteit is echter voor Nederland niet reëel. Dit soort grootschalige gevechtsoperaties vindt bovendien alleen in bondgenootschappelijk verband plaats. Met andere, grotere Navo-landen kan deze capaciteit dan worden gegenereerd.

Nederlandse bijdrage
Nederland zou, gezien het ambitieniveau en de voorziene beschikbaarheid van helikopters (zie studie "Integrale Helikoptercapaciteit"), ook aan dit soort operaties vanuit zee naar vermogen kunnen bijdragen. In dat licht beschouwd is de ontplooiing door de lucht van een eenheid van compagniesgrootte in één transportslag een realistische Nederlandse bijdrage. Uitgaande van het laadvermogen van een lichte transporthelikopter van ongeveer vijftien personen, is een aantal van acht lichte transporthelikopters voldoende voor de ontplooiing van één eenheid van compagniesgrootte. Voor een compagnie met beperkte gevechtsondersteuning is een aantal van tien lichte transporthelikopters benodigd.

Met deze info erbij is het zichtbaar dat Nederland zelfstandig geen LHD van 25.000 a 30.000 ton nodig heeft, maar een formaat Mistral / ex-HMS Ocean volstaat in onze operationele wensen.
Extra toevoeging voor ons kan zijn de commando faciliteit die we hebben op de Johan de Witt, voegt niet veel kosten toe. De LHD optie die ontwikkeld was voor het vervangen van de Zuiderkruis ging dan ook niet verder dan 12 helikopters (NH90) en 6 landingsplaatsen.

De info die hierboven is niet meer het meest recente plan en dit schip moest naast de 2 LPD's komen, ga je de LPD's vervangen zullen de resultaten toch net iets anders liggen.

De Australische Canberra klasse heeft ruimte in de hangaar voor maximaal 18 helikopters maar vaart standaard rond met maar 8 stuks.

Als je volgens jou berekening 25% van de MCG moet kunnen overvliegen met heli's heb je zo'n 12 NH-90's of 6 CH-47's nodig (op basis van MCG 726 koppen). Als combinatie kun de 182 man ook verdelen over 6 NH90's + 3 CH-47's dan is er bij mistral capaciteit nog ruimte voor 1 reserve NH90 en 6 AH-64's.

[StrataNL]

Dat geloof ik allemaal wel. Maar waarom is dat eigenlijk zo? Wat waar een flattop zoveel duurder dan een half flat top met zo'n enorme flat ervoor?  En snap eigenlijk ook niet waarom ze meer personeel nodig zouden hebben.

Is die constructie dan echt zo anders?

Constructie is maar een deel van de kosten. Omdat je geen opbouw hebt komt het vliegdek een stuk hoger te liggen, dit zorgt dus voor meer interne ruimte en constructiewerk.  Daarnaast is de indeling van een LHD is over het algemeen gecompliceerder dan een LPD, in de eilanden zit alleen de brug, commandocentrale etc. de accommodatie van een LHD zit verspreid in de romp van het schip, waar dat bij de LPD's/JSS bijna allemaal bij elkaar in de opbouw zit. Dit, en het veel grotere interne volume heeft weer invloed op je HVAC en NBCD systeem etc.

Een schip wat 1500 man moet kunnen huisvesten heeft natuurlijk extra accommodatie, een grotere drinkwaterinstallatie, grotere kombuis, veel grotere logistiek etc. nodig. Daar komen automatisch weer extra vaste bemanningsleden bij.

[bergd]

Daar kan ik me op zich in vinden, al is het nu nog een utopie gezien het P-probleem.
Natuurlijk kan je dan wel varen, maar een flattop kopen zonder voldoende kisten is geldverspilling, dan is een LPD meer dan voldoende.
Zonde van het budget om een LHD aan te schaffen die met F35B's moet kunnen werken als je zelf geen F35B's hebt (en ook niet gaan krijgen). Dat heeft een enorme invloed op een schip/ontwerp. Landen die met F35B's opereren hebben er zelf schepen voor.
Ook bij de tweede optie heb je nog een aardig aantal helikopters nodig. geen tijd om het op te zoeken, maar uit mijn hoofd word een kwart over gevlogen en de rest per landingsvaartuig, echter met de toenemende trend van SOC/SOF optreden denk ik dat het aandeel van de helikopters nu groter zal zijn.

+1

[Poleme]

Ik vroeg me af ; Zou het Korps Mariniers het afkunnen met 1 grote LHD i.p.v. de 2 huidige LPD's?

Het idee achter de twee LPD's is natuurlijk dat we beide MCG's in kunnen zetten, de vernieuwde MCG's bestaan uit 756 koppen waarvan 30 stafleden. Als je dit op 1 LHD kwijt moet heb je ruim 1500 troepen aan boord.
Dat aantal zien we ook terug op LHD's bij de Amerikanen maar ook bij de nieuwe Australische LHD's, dit is dan wel hun ''overload'' capaciteit voor korte periode's maar kan het.
Bij de Canberra klasse is ruimte voor 1046 troepen onder normale omstandheden en 1600 in overload.
Is het operationeel haalbaar om 1 LHD te opereren en daarmee geld vrij te maken voor andere benodigde middelen? Eventueel in een later stadium het JSS vervangen door een 2e.

Psssttt. ik vindt een maanbasis een beter idee.

Tientallen keren hebben we hier de droom over een of twee LHD's langs zien komen.  Maar ik zie nooit die onderbouwing waarom wij ze noodzakelijkerwijs moeten hebben.

Gaan we een land met een van de grootste olie reserves binnenvallen, dat toevallig net voor de deur van ons Koninkrijk ligt ?  Gaan we een landing uitvoeren op de Krim, om de Rus alsnog terug te pakken voor hun oorlogsdaad tegen vlucht MH17 ?

[StrataNL]

Ja ik heb wel iets meegekregen maar de exacte indeling heb ik me niet inverdiept. Daarom een mooie opstart naar de gewenste 3e MCG, voorlopig onder de naam FMS en later als de 2 huidige MCG's op orde zijn doorgroeien naar het 3e volledige MCG.

Daar kan ik me op zich in vinden, al is het nu nog een utopie gezien het P-probleem.

Ik ben het voor een deel met je eens, maar het JSS was in feite ook al een helicarrier ''light'' , compleet ontwikkeld met CH-47 operaties in gedachten maar de kist zelf die is dan weer niet geschikt voor de operaties op zee.   En het JSS (of LPD's) varen ook nooit met 6 NH90's rond, dat we een tekort hebben aan (maritieme) helikopters dat staat vast maar dat betekend niet dat een LHD niet kan varen. Als het moet kan dat ook met 2 NH90's, wel erg zinloos maar het kan.

Natuurlijk kan je dan wel varen, maar een flattop kopen zonder voldoende kisten is geldverspilling, dan is een LPD meer dan voldoende.

Het is misschien niet helemaal logisch om 2 LHD's te hebben varen zonder voldoende helikopters om in elk geval 1 te beladen maar het kan wel. En je er zijn meerdere kanten die je op kan met een LHD. Als eerste is er de vraag of je fixed wing (F-35B) operaties wilt kunnen uitvoeren, van mij mag dat antwoord ja zijn. Maar dat betekend niet dat we ook die toestellen moeten aankopen.

Zonde van het budget om een LHD aan te schaffen die met F35B's moet kunnen werken als je zelf geen F35B's hebt (en ook niet gaan krijgen). Dat heeft een enorme invloed op een schip/ontwerp. Landen die met F35B's opereren hebben er zelf schepen voor.

Een volgende vraag die beantwoord moet worden is wat word de functie van de heli's aan boord. Is het de bedoeling om een volledige MCG over te vliegen of word er ook een deel per landingsvaartuig overgevaren? Bij die tweede optie heb je al (veel) minder heli's nodig dan bij optie 1. Ik heb de cijfers nu niet bij de hand maar ik heb wel ergens de studie staan voor STOM operaties met helikopters.

Ook bij de tweede optie heb je nog een aardig aantal helikopters nodig. geen tijd om het op te zoeken, maar uit mijn hoofd word een kwart over gevlogen en de rest per landingsvaartuig, echter met de toenemende trend van SOC/SOF optreden denk ik dat het aandeel van de helikopters nu groter zal zijn.

[Parera]

Er gaat de komende jaren wel e.e.a. veranderen voor de mariniers in de West, maar FMS staat los van 32ste geloof ik.

De taken die je noemde; "low-intensity operations zoals het bewaken van schepen, anti-piraterij operaties" etc. komen straks voor rekening van het Fleet marine squadron zodat de MCG's fatsoenlijk gevuld en getraind kunnen worden.

Ja ik heb wel iets meegekregen maar de exacte indeling heb ik me niet inverdiept. Daarom een mooie opstart naar de gewenste 3e MCG, voorlopig onder de naam FMS en later als de 2 huidige MCG's op orde zijn doorgroeien naar het 3e volledige MCG.

Die paar bootjes zullen het problemen ook niet zozeer zijn nee, maar extra personeel werven en het DHC/MLD omvormen met extra helikopters wel. Als je dat niet voor elkaar krijgt, dan heeft een LHD naar mijn mening weinig zin.

Ik ben het voor een deel met je eens, maar het JSS was in feite ook al een helicarrier ''light'' , compleet ontwikkeld met CH-47 operaties in gedachten maar de kist zelf die is dan weer niet geschikt voor de operaties op zee.   En het JSS (of LPD's) varen ook nooit met 6 NH90's rond, dat we een tekort hebben aan (maritieme) helikopters dat staat vast maar dat betekend niet dat een LHD niet kan varen. Als het moet kan dat ook met 2 NH90's, wel erg zinloos maar het kan.

Het is misschien niet helemaal logisch om 2 LHD's te hebben varen zonder voldoende helikopters om in elk geval 1 te beladen maar het kan wel. En je er zijn meerdere kanten die je op kan met een LHD. Als eerste is er de vraag of je fixed wing (F-35B) operaties wilt kunnen uitvoeren, van mij mag dat antwoord ja zijn. Maar dat betekend niet dat we ook die toestellen moeten aankopen.

Een volgende vraag die beantwoord moet worden is wat word de functie van de heli's aan boord. Is het de bedoeling om een volledige MCG over te vliegen of word er ook een deel per landingsvaartuig overgevaren? Bij die tweede optie heb je al (veel) minder heli's nodig dan bij optie 1. Ik heb de cijfers nu niet bij de hand maar ik heb wel ergens de studie staan voor STOM operaties met helikopters.

De Franse mistrals hebben bijvoorbeeld ook maar ruimte voor 16 zware heli's terwijl de Juan Carlos wel 25 NH90's kan mee dragen. Nu is het verschil ook dat de JC een stuk groter is.
Een LHD van 25.000 tot 30.000 ton is er een die ingericht is voor operaties vergelijkbaar met de spaanse Juan Carlos.

[StrataNL]

Nee, eigenlijk niet. Gaat 32 raiding ook naar het FMS? Ik omschrijf het misschien hetzelfde maar ik bedoel het eigenlijk in de opzet van een MCG ''light''.

Er gaat de komende jaren wel e.e.a. veranderen voor de mariniers in de West, maar FMS staat los van 32ste geloof ik.

De taken die je noemde; "low-intensity operations zoals het bewaken van schepen, anti-piraterij operaties" etc. komen straks voor rekening van het Fleet marine squadron zodat de MCG's fatsoenlijk gevuld en getraind kunnen worden.

Ja de heli's gaat een probleem punt worden. Het vervangen van alle landingsmiddelen staat al op de planning, dan moet een (kleine) uitbreiding ook haalbaar zijn met het zicht op de nieuwe schepen. En zoveel extra middelen hoeven we niet te hebben voor LHD's op landings vaartuig gebied. Op dit moment hebben we 5 LCU's +12 LCVP's + 17 FRISC-RC's.

Ik schat een 2 tal LHD's van formaat 25 a 30.000 ton op 750 miljoen tot 1 miljard per schip, daarbij komt nog de heli's en uitbreiding/vervanging van de landingsvaartuigen. Dan komt dit complete project al snel uit op de 2,5 a 3 miljard. En dan heb je eigenlijk nog niet eens alles wat je wilt hebben (aanvals heli's), een goed(koper) alternatief op extra NH90's zouden MH-60's zijn waarbij de mogelijkheid aanwezig is voor het dragen van hellfire's en/of rocket pods, een budget attack heli.

De beste opzet naast 2 LHD's zou een vernieuwde MLD zijn met daarin eigen capaciteit op gebied van ASW, transport en attack helikopters. Fixed wing is weer een compleet ander verhaal.
Een mogelijkheid voor attack heli's kan nog zijn de in ontwikkeling zijnde AW249 als deze maritiem geschikt gemaakt word /kan worden. Voor zo'n opzet is ook totaal geen (politieke) wil en/of budget dus dat blijft een ''droom''.

Die paar bootjes zullen het problemen ook niet zozeer zijn nee, maar extra personeel werven en het DHC/MLD omvormen met extra helikopters wel. Als je dat niet voor elkaar krijgt, dan heeft een LHD naar mijn mening weinig zin.