Geluidsproblematiek rondom NL-vliegbases

[Sparkplug]

Vallend stucwerk, huilende kinderen en een doodgetrapt kalf: F-35's drijven Friese dorpen tot wanhoop

Reportage Vlieglawaai


Een F-35 boven het Friese Jelsum. Beeld Reyer Boxem

Omwonenden van vliegbasis Leeuwarden worden hoorndol van overscherende gevechtsvliegtuigen. De basiscommandant hoopt de geluidsoverlast ietsje te kunnen verlagen. 'Maar het blijven straaljagers.'

Karin De Mik22 mei 2021, 13:06

Misschien, dacht Gerard Veldman uit Jelsum vijf jaar geleden, misschien wennen we wel aan het geluid van de F-35. Zoals dat met de F-16 ook was gebeurd. Het was op het moment dat de eerste F-35, het nieuwe gevechtsvliegtuig van de luchtmacht, over zijn dorp vloog. "Maar niks gewenning. Het geluid van de F-35 is harder, en het dreunt veel langer door."

De eerste vijf maanden van dit jaar kwamen zeshonderd klachten over vlieglawaai van de F-35 binnen bij Defensie. Op de vliegbasis Leeuwarden zijn nu tien van deze straaljagers gestationeerd. Er komen er vijftien. Het vliegveld ligt ten noordwesten van Leeuwarden en wordt omringd door de dorpen Marsum, Ingelum, Stiens, Jelsum, Britsum en Koarnjum. De meeste klagers wonen hier al jaren. Ze zijn gewend aan de gevechtsvliegtuigen, en aan het lawaai. Hun woningen zijn over het algemeen goed geïsoleerd.

Toch leidt het lawaai van het nieuwe toestel regelmatig tot overlast. Een boze inwoner van Marssum ("al 22 jaar buurman van vliegbasis") schrijft dat de beide keren dat er een F-35 over zijn straat vloog het verse stucwerk van het plafond viel. "Ik klaag nooit, maar dit is de druppel." Anderen meldden kinderen die 'compleet in paniek' of 'angstig wakker worden', 'inclusief overgeven'. "We zijn anderhalf uur bezig geweest om ze in slaap te krijgen." Trillende ramen en bloempotten, pijn in de oren, een kalf dat doodgetrapt werd door bange koeien, het 'hels kabaal' en de 'lage dreun' van deze 'rotdingen' is 'totaal absurd'. Het lawaai nadert de pijngrens, vindt weer een ander. Het aantal klachten over geluidsoverlast van de F-35 verdubbelde vorig jaar. "Maar er zijn veel meer mensen die er last van hebben. Klagen doet maar vijftien procent", weet Geert Verf van Dorpsbelang Marsum.

Na de komst van de F-35 in 2019 is er op verzoek van omwonenden een permanent geluidsmeetnet rond de basis aangelegd: vijftien microfoons monitoren het lawaai. Op de website van dit meetnet laat Verf zien hoe de meters uitslaan als er een F-35 landt. "Deze produceert 109 decibel geluid. Dat is 20 decibel meer dan een F-16. Een F-35 produceert evenveel lawaai bij de landing als vijftien F-16's".

Het blijven straaljagers

"Best heftig", vindt basiscommandant kolonel-vlieger Henk Doorten de klachten. Betreurenswaardig ook. Het grotere aantal klagers komt mogelijk mede doordat mensen door corona meer thuiswerkten, stelt hij. Hij geeft toe dat de F-35 meer geluid produceert bij start en landing dan zijn voorganger. "Maar het blijven straaljagers." En Defensie heeft een taak in de landsverdediging. Omdat er minder F-35's zijn op de vliegbasis en er minder mee gevlogen wordt, blijft het gemiddelde geluid vrijwel hetzelfde, zegt hij.

Dat bestrijdt Sietske Inberg, die nabij de basis aan de rand van Leeuwarden woont. Zij is vooral bezorgd om de 'piekbelasting' van de F-35. "Die kan gevaarlijk zijn voor je oren, vooral bij kinderen." Doorten moedigt verder onderzoek naar geluidspieken en het verband met gehoorschade overigens aan, zegt hij. "Als dat er is, zou je bijvoorbeeld met stoplichten kunnen aangeven wanneer er vliegtuigen landen."

Gerard Veldman meent dat het vlieggedrag van de piloten debet is aan veel geluidsoverlast. "Rustig landen en opstijgen zou al helpen." Als er vier toestellen in een groepje komen aanvliegen maken ze vaak nog een doorstart voordat ze landen." Die 'circuitlanding' kun je inderdaad vervangen door de toestellen een voor een naar de landingsbaan te laten vliegen, zegt Doorten: "Dan heb je minder uitschieters." De basiscommandant denkt dat de geluidsoverlast nog wel wat verminderd kan worden. Bijvoorbeeld door bij het opstijgen de naverbrander te gebruiken. "Hierdoor kan het toestel sneller hoogte maken en vliegt het hoger over Marsum. Daar is dan minder geluidshinder, maar andere dorpen kunnen mogelijk meer overlast ervaren. Het is dus complex."

https://www.trouw.nl/binnenland/vallend-stucwerk-huilende-kinderen-en-een-doodgetrapt-kalf-f-35-s-drijven-friese-dorpen-tot-wanhoop~bfd69262/?referrer=https%3A%2F%2Ft.co%2F

[Huzaar1]

In de Peel klagen over Volkel?

Gewn idee exact welke regio. Ik kreeg de telefoon. Gewoon terugbellen 

[A.J.]

Voor regio de peel heb ik een tijdje de klachtenafhandeling gedaan. Dat was feest.

In de Peel klagen over Volkel?

[Huzaar1]

Een telefoontje of mailtje per dag... Nou, dat is me toch een hele grote groep...

Voor regio de peel heb ik een tijdje de klachtenafhandeling gedaan. Dat was feest.

[A.J.]

Zorgen om 'doemscenario' geluidsoverlast vliegbasis Leeuwarden

Als het aan Verf ligt, gaan ze zo lang door tot er wat verandert. "Het zijn niet twee of drie dorpen die er last van hebben, maar het is een groot deel van Fryslân dat er last van heeft. Elke dag krijg ik wel een telefoontje of een mailtje en dat motiveert je om door te gaan, want je doet het niet voor jezelf. Je doet het voor een hele grote groep mensen."

Een telefoontje of mailtje per dag... Nou, dat is me toch een hele grote groep...

[A.J.]

Een derde squadron? Welk 'derde' squadron, er zijn er zoveel op de vlb LW. Bovendien krijgt Volkel twee F-35 squadrons, niet Leeuwarden.

Dit dus. LWD heeft/krijgt een F35 en een MQ9 Squadron, en van die laatste zullen ze bijzonder weinig last hebben.

[Parera]

Een van de omwonenden stelt net meer zonder geluidsbescherming buiten te kunnen zitten. Een andere merkt dat de isolatie niet meer voldoet aan de eisen. Afsluitingen bij de ramen zijn bijvoorbeeld uitgedroogd. Wat kan helpen, is een betere isolatie van de woningen.

En de schuld van het uitdrogen van de raam rubbers ligt bij defensie? Volgens mij is dat gewoon onderdeel van het standaard onderhoud van elk huis of dat nu naast een vliegbasis ligt of midden in een natuurgebied. Dit soort kansloze klachten mogen wat mij betreft direct de prullenbak in en probeer niet de kosten die iedereen heeft aan zijn/haar woning te verhalen op Defensie.

Het aantal klachten in 2020 lag hoog. Er kwamen 1.326 klachten binnen van 372 unieke klagers.

Dit betekend dat gemiddeld elke unieke klager 3,5 klacht per jaar in dient. In de praktijk zal dit uitkomen op veel enkele klachten en en enkele ''beroeps klager'' die voor ieder geluidje gaat bellen.

[Robert2]

Een derde squadron? Welk 'derde' squadron, er zijn er zoveel op de vlb LW. Bovendien krijgt Volkel twee F-35 squadrons, niet Leeuwarden.

[Sparkplug]

Zorgen om 'doemscenario' geluidsoverlast vliegbasis Leeuwarden

19 apr 2021 - 22:13

Omwonenden van de vliegbasis Leeuwarden willen dat er actie wordt ondernomen om de overlast te verminderen. Er moet gekeken worden of op een andere manier gevlogen kan worden. Sinds de komst van de F-35 neemt het aantal klachten weer toe. Het toestel maakt veel meer geluid bij de start en de landing.

Geert Verf van de commissie geluidshinder woont in Marsum en houdt zich er veel mee bezig. Hij is in samenwerking met Defensie en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) aan het bekijken wat beter kan. Een van de omwonenden stelt net meer zonder geluidsbescherming buiten te kunnen zitten. Een andere merkt dat de isolatie niet meer voldoet aan de eisen. Afsluitingen bij de ramen zijn bijvoorbeeld uitgedroogd. Wat kan helpen, is een betere isolatie van de woningen.

Maar er zijn meer oplossingen mogelijk volgens Verf. "Wij moeten met elkaar om tafel om te kijken of die militaire vliegtuigen ook op grotere hoogte kunnen vliegen. Er zijn veel verbeterpunten mogelijk."

Meer klachten

Het aantal klachten in 2020 lag hoog. Er kwamen 1.326 klachten binnen van 372 unieke klagers. Marleen Molema van de vliegbasis stelt dat ze begrip heeft voor de klachten. Toch is het niet mogelijk alle klachten op te lossen. Er wordt altijd onderzocht of de klachten terecht zijn en of de vliegers zich hebben gehouden aan de regels.

De overlast is toegenomen, omdat de JSF veel meer decibels produceert dan verwacht. Maar in combinatie met de mogelijke komst van een derde squadron en een verruiming van het oefengebied is Verf bang dat de overlast groter wordt dan ooit. "Dat is een doemscenario en dat wil je echt niet hebben. Dit kan niet waar zijn, het kan anders."

Er wordt gewerkt aan plannen om het Nederlandse luchtruim opnieuw in te richten. Het grootste deel van Noord-Nederland wordt dan aangewezen als oefengebied van de luchtmacht. De burgerluchtvaart gaat dan over het zuidelijke deel. Op dit moment wordt er nog hard gewerkt aan de plannen. Eind deze maand wordt de provincie geïnformeerd. Na de zomer moeten de plannen voor de herziening van het luchtruim klaar zijn.

Bij Defensie hebben ze begrip voor de zorgen van de omwonenden. Toch denkt commandant Olav Spanjer dat de overlast misschien ook wel mee kan vallen. Er komen minder toestellen en dus wordt er ook minder gevlogen, zo zegt hij. Ook worden niet alle oefeningen boven land gedaan. De hinder kan dus ook minder worden.

Buitenlandse toestellen

Er zijn zorgen dat als het luchtruim hier oefengebied wordt, er ook veel buitenlandse toestellen komen om te oefenen. Daar is volgens Spanjer geen sprake van. "Je kunt niet zomaar geluid over de grens exporteren. Daar hebben ze dezelfde zorgen als hier."

Als het aan Verf ligt, gaan ze zo lang door tot er wat verandert. "Het zijn niet twee of drie dorpen die er last van hebben, maar het is een groot deel van Fryslân dat er last van heeft. Elke dag krijg ik wel een telefoontje of een mailtje en dat motiveert je om door te gaan, want je doet het niet voor jezelf. Je doet het voor een hele grote groep mensen."

https://www.omropfryslan.nl/nieuws/1050888-zorgen-om-doemscenario-geluidsoverlast-vliegbasis-leeuwarden

[Sparkplug]

Voorzitter aangesteld voor overleggen luchthavenbesluit Gilze-Rijen

Nieuwsbericht | 01-02-2021 | 11:00

Goed overleg tussen Defensie, gemeente en omwonenden is nodig om tot een gedragen luchthavenbesluit voor Vliegbasis Gilze-Rijen te komen. René Peerenboom is daarom aangesteld als voorzitter van deze overleggen. Hij treedt op als onafhankelijke externe procesbegeleider.


Een Chinook-transporthelikopter tijdens een oefening vanaf Vliegbasis Gilze-Rijen. Hier is ook het Defensie Helikopter Commando gestationeerd.

Begin vorig jaar, februari 2020, bezocht staatssecretaris van Defensie, Barbara Visser omwonenden van de vliegbasis. Zij liet toen al weten aan een aantal bezwaren van bewoners en bestuurders tegemoet te willen komen. Die maatregelen en voornemens werden verwelkomd als een positieve stap. Er werd door wethouder Sandra Diepstraten ook aangedrongen op het inschakelen van een onafhankelijke voorzitter die aan verdere overleggen leidinggeeft.

Samen met de gemeente en de bewoners heeft de staatssecretaris de heer Peerenboom gevraagd deze taak per 1 januari 2021 op zich te nemen. Als onafhankelijke voorzitter bevordert hij de totstandkoming van een proces dat door de deelnemers als open en constructief wordt ervaren. Zo versterkt hij het vertrouwen tussen de partijen en werkt hij samen met de deelnemers aan een gedragen luchthavenbesluit. Hij houdt periodiek de Commissie Overleg en Voorlichting Milieu (COVM) op de hoogte over de voortgang.

Niet onbekend met luchthavenbesluiten
Voor Peerenboom zijn luchthavenbesluiten niet nieuw. Hij was als wethouder van de gemeente Uden (2006-2018) direct betrokken bij de voorbereidingen van de milieueffectrapportage en het luchthavenbesluit Volkel. Ook was hij vicevoorzitter van de Commissie van Overleg en Voorlichting Milieu (COVM) Volkel (2006-2014).

Sinds 2018 is hij Regiomanager van Regio Noordoost Brabant, waarin 17 gemeenten en 2 waterschappen samenwerken aan regionale opgaven op het gebied van mobiliteit, duurzame leefomgeving en economie.

https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2021/02/01/voorzitter-aangesteld-voor-overleggen-luchthavenbesluit-gilze-rijen

[artemivanov]

F-35 maakt aanmerkelijk meer geluid dan F-16; zorgen over gehoorschade bij kinderen

Op een andere manier landen

De auditcommissie heeft de bevindingen gedeeld met de basiscommandant. Ze hebben besproken om het geluidsniveau van de F-35 te beperken, bijvoorbeeld door op een andere manier te landen. Dat kan minder geluid veroorzaken.

lees; we schaffen de F-35B aan 

Maar goed, anders landen zal voor de F-35 voortaan wel gewoon rechtsstreeks de baan op zijn, i.p.v. een tactical break.

[Umbert]

Een oorlog is nog slechter voor je gezondheid.

Je hoeft nog niet eens zover et gaan, denk dat de Covid al een behoorlijke aanslag op je gezondheid is, want ja je hoort nu eenmaal meer thuis als je thuis moet werken overdag.

[Huzaar1]

Een oorlog is nog slechter voor je gezondheid.

[Sparkplug]

F-35 maakt aanmerkelijk meer geluid dan F-16; zorgen over gehoorschade bij kinderen

OMROP FRYSLÂN • VANDAAG, 04:15 • AANGEPAST VANDAAG, 06:22

De F-35 maakt aanmerkelijk meer geluid dan de F-16, de geluidspiek duurt langer en de F-35 maakt een meer 'laagfrequent' geluid. Dat zijn de bevindingen van de onafhankelijke auditcommissie, dat onderzoek heeft gedaan naar de overlast van de vliegtuigen van de Leeuwarder vliegbasis.

De meetpunten in Marsum en Jelsum tonen aan dat de F-35 gemiddeld 10 decibel meer lawaai maakt. Dat verschil is groter dan wat bewoners op basis van de belevingsvluchten in 2016 hadden verwacht.

Harde conclusies kunnen nog niet worden getrokken, zegt de commissie, onder meer omdat het aantal vluchten met de F-35 nog beperkt is.

Op een andere manier landen

De auditcommissie heeft de bevindingen gedeeld met de basiscommandant. Ze hebben besproken om het geluidsniveau van de F-35 te beperken, bijvoorbeeld door op een andere manier te landen. Dat kan minder geluid veroorzaken.

Staatssecretaris Barbara Visser geeft de auditcommissie de gelegenheid om met voorstellen te komen om het geluidsoverlast te beperken. Dat wil de commissie ook doen, zeggen ze: "De omwonenden kunnen rekenen op onze inzet, maar we vragen daarbij wel geduld."

Zorgen over gehoorschade bij kinderen

De auditcommissie maakt zich zorgen over het geluid dat vooral kinderen ervaren op de fietspaden langs de basis. "We hebben geluidspieken tussen de 110 dB(A) en 120 dB(A) gezien, die directe gehoorschade zouden kunnen geven", schrijft de commissie in het verslag. In overleg met het Pento Audiologisch Centrum in Leeuwarden denkt de commissie na over een advies aan de staatssecretaris, maar ook dat kost tijd.

1.005 klachten

In 2019 waren er in totaal 539 klachten over geluidsoverlast, dit jaar waren er tot 1 september 1.005. Zestig procent van die klachten komt van vijf mensen.

"Die mensen hebben er ook structureel last van", zegt Geert Verf van het dorpsbelang in Marsum. "Daarvan kun je niet zeggen: 'daar doen we niets mee'." Volgens Verf zijn er ook nog veel mensen die niet klagen, maar wel last hebben. "Je kunt van alles bedenken, door corona zijn er ook meer mensen thuis, dus hebben meer mensen last. Het is gewoon zo dat er meer klachten binnen zijn gekomen."

https://nos.nl/regio/friesland/artikel/60925-f-35-maakt-aanmerkelijk-meer-geluid-dan-f-16-zorgen-over-gehoorschade-bij-kinderen

[Sparkplug]

Eerste jaar F-35 gaat niet ongemerkt rond Leeuwarder vliegbasis

Na een jaar ervaring met de F-35 kan door omwonenden maar één ding geconcludeerd worden: de straaljager is aanzienlijk luider dan de F-16. Al is er nog enige hoop.

Jan-Peter Soenveld Geplaatst op 31 oktober 2020 om 08:00

Terwijl Geert Verf, Marsumer en lid van de Commissie Overleg & Voorlichting Milieu (COVM) van Vliegbasis Leeuwarden, met zijn decibelmeter klaar staat, schiet voor hem de F-35 (JSF) als een raket de lucht in. De straaljager stijgt aanzienlijk steiler op dan de vier F-16's die kort daarvoor opstartten. Hoewel het donkere en lage geluid langer blijft hangen is de piek aanzienlijk minder luid dan die van de F-16's, ziet ook Verf op zijn meter. ,,Zul je net zien", verzucht hij. ,,Komt een journalist kijken, en dan is het geluid het laagst sinds ik het in de gaten houd. Dit is echt sensationeel laag."

Het is een uitzondering, benadrukt Verf. Het volume van de straaljagers wordt tegenwoordig getoond op de website van het geluidsmeet-net. Verf houdt de volumes nauwkeurig bij, zegt een blik op zijn aantekeningenboekje. ,,Kijk", zegt hij, terwijl hij het boekje toont. ,,Op maandag ging een JSF met 114 decibel de lucht in. En een F-16 met 100. En bij de landing was er een verschil van 21,25 decibel. En dan zei Defensie van te voren dat het verschil drie decibel zou zijn..."

De cijfers liegen niet: de F-35 is hoorbaarder aanwezig dan de F-16. Dat valt waarschijnlijk niet beter uit te drukken dan met het verhaal van Klasien Tadema uit Lekkum. Als de straaljagers ruim een uur na de start landen vanuit Jelsum, en Verf het geluid opmeet, staat zij hoopvol te luisteren naar de overvliegende vliegtuigen. ,,Ik heb tinnitus", verklaart ze. ,,Het geluid van de F-35 overstemt de piep in mijn oren. Als ik tijd heb, ga ik even luisteren, want ben ik de piep soms voor een half uur of drie kwartier kwijt." Bij de F-16 heeft ze dat niet. ,,Nee. Ik merk het verschil tussen die twee zeker."

Vingers in de oren

Bij de landing was de F-35 inderdaad aanzienlijk luider dan de F-16, blijkt naderhand uit de meetresultaten van Verf en die van het geluidsmeetnet. Dat is niet opvallend, als we Marsumer Janko Hiemstra mogen geloven, die tijdens zijn wandeling langs de vliegbasis loopt. ,,Het is een veel zwaarder geluid. Hij geeft meer lawaai dan de F-16."

Hij hoort dat ook van dorpsgenoten. ,,Het is niet zo dat we het er elke dag over hebben, maar het is wel vaak een gespreksonderwerp." Op dat moment fietst Ale de Vries langs. Hij beaamt de lezing van Hiemstra. ,,Kinderen lopen met de vingers in de oren. Als een F-35 langs vliegt, hoor ik de radio en tv in huis niet meer."

Ella Mailleé (90) merkt daarentegen het verschil niet zo. Ze woont sinds 1991 in Marsum en is inmiddels wel wat gewend. ,,Overstromingen zijn erger. Ik hoor weinig verschil." Dorpsgenoot Arend Castelein (78) is het daar niet mee eens. ,,Dat ding moet maar snel naar Den Haag", vindt hij. ,,Dan hebben zij er een keer last van. Het geluid is veel dieper dan bij de F-16. Het blijft heel lang hangen."

Verf heeft nog een anekdote over zijn broer, die onder de vliegroute woont. ,,Als de F-35 eraan komt wil zijn kat opeens naar binnen. Anders niet. Dieren kunnen er niet goed tegen." Dat de F-35 meer geluid maakt blijkt ook uit de klachtencijfers. Die zijn sinds de komst van de F-35 verdrievoudigd, meldde het Friesch Dagblad eerder deze week. Wel komen veel van die klachten van een kleine groep vaste klagers.

Toekomst

Het aantal F-35's in Leeuwarden staat sinds deze week op vijf, en dat wordt de komende jaren verder uitgebreid. Hoe moet het verder met de straaljagers en de omgeving? Betere isolatie lijkt een speerpunt van de omwonenden. Verf: ,,Daarover zijn we nu in gesprek met Defensie. De huidige isolatie zit er al een tijdje in. En veel van het glas is nu geluidswerend, maar niet thermisch isolerend. Het zou mooi zijn als het nieuwe glas beide is."

Hij verwacht verder dat de vliegbasis minder vlieguren kan maken, omdat het maximale aantal decibellen per jaar sneller gehaald wordt. ,,Het zou mij niets verbazen als Frisian Flag en de wapeninstructeurstraining (FWIT, JPS) dan niet meer kunnen."

Verder denkt Verf dat piloten nog moeten wennen aan de F-35. De start van die ochtend toont dat de F-35 ook minder geluid kan geven. Hij benadrukt wel dat zo'n start niet altijd kan. ,,Want dan heb je in de wijk Westeinde in Leeuwarden te veel lawaai."

Bij de landing zit volgens hem nog de meeste winst. ,,Die gaat nu vaak met hulp van de computer, en zo'n standaardlanding geeft meer lawaai. Als ze op een andere manier landen, scheelt dat. Bij een landende F-16 gebeurt dat nu ook, en die hoor je veel minder." Hij heeft daarom nog wel hoop op verbetering. ,,Maar die drie decibel gaan ze nooit halen."

https://frieschdagblad.nl/2020/10/31/eerste-jaar-f-35-gaat-niet-ongemerkt-voorbij-rond-leeuwarder-vliegbasis