Afghanen uit Uruzgan / ’Nederland kan in Uruzgan helpen’

[Cobra4]

Afghanen uit Uruzgan / 'Nederland kan in Uruzgan helpen'
door Wilma Kieskamp

Is Uruzgan te gevaarlijk voor Nederlandse militairen? Afghanen die er zelf vandaan komen en nu in Nederland wonen, denken dat een Nederlandse missie wel degelijk kans van slagen heeft. Twee van hen vertellen over hun geboortegrond. ,,Doe elke moskee een kleine generator cadeau. Dan bewijs je dat je niet komt om de islam te bestrijden."
Het is maar een kleine groep, de Afghanen die in Nederland wonen en afkomstig zijn uit Uruzgan. Hun geboortestreek is zo afgelegen en verwoest dat de meeste bewoners te arm waren om te kunnen vluchten voor het oorlogsgeweld dat de provincie al dertig jaar teistert.

Maar Yunus Amanzai, een 46-jarige ex-militair van een gegoede familie uit Uruzgan, woont hier sinds een jaar of acht met zijn vrouw en kinderen. Ze vluchtten voor de Taliban en kregen in Nederland asiel. Sinds er sprake van is dat Nederland wellicht militairen gaat uitzenden naar Uruzgan, volgt de familie Amanzai nauwgezet het nieuws. Yunus Amanzai hoopt dat de missie doorgaat. Nederland, vindt hij, kan militair heel veel betekenen voor de wederopbouw van zijn geliefde geboortegrond. Nederland moet gaan. Hij biedt desnoods zijn hulp aan. Zijn kennis, zijn ervaring. ,,Met puur machtsvertoon bereik je daar namelijk niets. Nee, je moet er je hersens gebruiken."

Ook Mohamed Uruzgani – zijn achternaam zegt het al – komt uit Uruzgan, vluchtte voor de Taliban en vond asiel in Nederland, met zijn vrouw en drie kinderen. Normaal zou de 43-jarige ex-politicus niet zo snel met een krant praten. Een laag profiel is veiliger, zeker als je afkomstig bent uit een provincie waar de Taliban nog steeds veel invloed hebben. Maar Mohamed Uruzgani wil alles aangrijpen dat kan bijdragen aan het herstel van vrede in zijn land. ,,Uruzgan heeft zoveel instabiliteit meegemaakt. Ik verlang dat het beter zal worden", zegt hij. Ook hij gelooft dat een Nederlandse missie uitvoerbaar is, al vindt hij dat de beslissing aan Nederland zelf is. Zelf heeft hij onlangs al een steentje bijgedragen. ,,Het ministerie van buitenlandse zaken was dringend op zoek naar informatie over Uruzgan. Ze belden op: of ik iets kon vertellen? Ik heb van alles opgeschreven. Als het helpt, graag."

Yunus Amanzai en Mohamed Uruzgani spreken op persoonlijke titel. Ieder apart. Ze vertegenwoordigen twee totaal verschillende groepen. De een is een Pasjtoen, de ander een Hazara, groepen die in Afghanistan wantrouwend tegenover elkaar staan. Zelfs in Nederland mijden die groepen elkaar. En toch hebben deze twee precies dezelfde boodschap: als Nederland maar duidelijk kan maken dat de militairen niet naar Uruzgan komen om de islam te bestrijden of het volk te onderwerpen, dan kan de missie slagen.

Ze schetsen het dagelijks leven in Uruzgan. ,,Dertig jaar geleden hadden we alles", zegt Yunus Amanzai. ,,We hadden fabrieken, scholen, telefoon, elektriciteit, een ziekenhuis – maar alles is door de oorlog verwoest." Hij heeft de welvaart nog gekend, als zoon van een groentehandelaar en grootgrondbezitter in de westelijke stad Dehrawod. Op zijn dertiende vertrok hij naar het militaire internaat. ,,Twee keer per jaar kwam ik terug. Mijn hele familie woont er nog. Het is er in de dalen uitbundig groen, met woeste bergen op de achtergrond. Er groeien granaatappels, druiven, abrikozen, rijst en graan. Maar de lokale economie is verwoest. Er is geen stroom, geen telefoon. Mijn familie heeft een eigen generator om 's avonds licht te hebben."

Zijn geboortestad staat nog steeds onder zware invloed van de Taliban, zelfs nadat die in 2001 ten val zijn gebracht. Dehrawod is de geboorteplaats van de beruchte mollah Omar, die van hieruit de gewapende strijd begon tegen het communistische bewind, om later de macht te grijpen. Nog steeds zijn er geen meisjesscholen in de stad. Vrouwen zie je alleen in boerka. Sowieso zijn de Pasjtoen zeer fel op hun eigen cultuur, zelfs als ze – zoals Yunus Amanzai – niets moeten hebben van de ideeën van de Taliban. ,,Daar zou ik op straat nooit in spijkerbroek gaan. Onmogelijk. Voor de Pasjtoen is de eigen cultuur het belangrijkst. Je draagt een kamies, partoek en langota: een tuniek, wijde broek en een tulband."

Mohamed Uruzgani, de ex-politicus, kent het noordoostelijk deel van de provincie het best. Hij komt uit de stad die eveneens Uruzgan heet, waar zijn vader een bemiddelde handelaar is. Hier wonen veel sjiitische moslims, afkomstig uit de etnische minderheid van de Hazara. Zelf werkte hij er voor de sjiitische partij Hezb-e Wahdat, tot hij voor de Taliban moest vluchten. Zijn hele familie woont er nog. ,,Het heeft een prettig klimaat. Zelfs in de winter loop je nog in je colbertje. Maar de stad is verarmd en leeggelopen. Bellen moet met een satelliettelefoon, aanschaf: duizend euro. Maar de verhalen dat ze zelfs geen radio kunnen ontvangen, kloppen niet. Ze hebben radio Kaboel." De lokale economie draait steeds meer op opium, hoort hij van zijn familie. ,,De drugsmaffia is een enorm probleem. Daar hebben de militairen, als ze gaan, hun handen aan vol." ,,De drugsbaronnen werken soms samen met de Taliban. De stad Uruzgan was het centrum van een prachtig landbouwgebied. Nu staan de velden vol met het zwarte goud."

De Taliban stimuleerden die drugsteelt om het eigen gewin. Maar tegen de bevolking zeiden ze dat drugs zo ideaal zijn om het Westen mee te vergiftigen.

Aan de Taliban zal een eventuele Nederlandse missie onder Navo-vlag nog een zware tegenstander krijgen. De Taliban strijden tegen de nieuwe Afghaanse regering, tegen de Navo en tegen de Amerikaanse troepen, juist in Uruzgan. Wekelijks zijn er aanvallen, met vorige week voor het eerst ook een zelfmoordaanslag in de provinciehoofdstad, Tarin Kot.

Een Nederlandse militaire missie zal op inlichtingen moeten afgaan: wie sympathiseren er met de Taliban? Welke leiders steunen de aanvallen op de buitenlandse troepen?

Yunus Amanzai denkt dat veel inwoners van Uruzgan meer uit pragmatisme de Taliban steunen dan uit overtuiging. ,,De Taliban zeggen: hier heb je geld, maar dan moet je voor ons vechten. Uit armoede doen de mensen dat. Hoe vind je 100, 200 dollar per maand om van te leven? Als de Navo kan beginnen met wederopbouw, via de Nederlandse militaire missie, zullen de mensen niet meer zo afhankelijk zijn van de Taliban. Want de bevolking van Uruzgan is niet dom, al zijn velen ongeletterd. Ook zij werken liever aan de bouw van een school. Dan zullen ze tegen de Taliban zeggen: ik heb al werk, de groeten."

Mohamed Uruzgani, de ex-politicus, is er wat somberder over. ,,De Taliban zitten nog in de hoofden van de mensen. Juist in Uruzgan, omdat ze daar vandaan komen, en onder de Pasjtoens veel aanhang hebben. Wat het nog ingewikkelder maakt, is dat de Taliban de etnische verdeeldheid erg hebben aangewakkerd. Er is de Pasjtoenbevolking met propaganda een enorme angst aangepraat voor alles wat anders is. Die propaganda was vooral ook gericht tegen de Hazara, de belangrijkste etnische en religieuze minderheid in de provincie, waar mijn familie ook toe behoort. Volgens de Taliban waren de Hazara's geen goede moslims, omdat ze sjiieten waren. We zijn vervolgd als ketters. Veel Hazara zijn de provincie Uruzgan na 1994 ontvlucht. Voorheen woonden er veel in de provinciehoofdstad Tarin Kot. Nu niet meer."

In die etnische verdeeldheid zal een eventuele Nederlandse militaire missie zich goed moeten verdiepen. Er worden ook verschillende talen gesproken. Net zoals de Amerikanen dat waren, zullen Nederlandse militairen dus sterk afhankelijk worden van tolken, die ze moeten rekruteren uit rivaliserende bevolkingsgroepen. ,,De Amerikanen gebruikten daarom graag Afghanen die Engels spraken als tolk. Dat was een grote fout. Degenen die Engels spreken, zijn vaak maoïsten", onthult Yunus Amanzai nóg een wespennest.

De twee Afghanen geloven, ieder afzonderlijk, dat een militaire wederopbouwmissie in Uruzgan uitvoerbaar is. Maar zorg dat je duidelijk maakt dat je niet komt om de islam te bestrijden. Yunus Amanzai mag tegenwoordig heftruckchauffeur zijn op zoek naar werk, hij is in zijn hart nog steeds een militair. Hij heeft namelijk alle scenario's al op een rijtje gezet. ,,Met machtsvertoon zal het niet gaan. Dat werkt niet in Uruzgan. In de bergen verlies je sowieso de strijd. En los van de Taliban of andere tegenstanders: psychologisch en cultureel accepteren de Pasjtoens geen gezag van buiten. Dat hebben ze nooit gedaan. De Britten is het niet gelukt, de Russen is het niet gelukt. De Amerikanen ook nog niet, de Navo wel. Ik weet zeker dat 90 procent van de gewone Afghanen blij zijn met de Navo-missies. Er kwam rust, na dertig jaar! Dat wordt gewaardeerd. Dat kan ook in Uruzgan."

Yunus Amanzai wijst op de fouten van de Britten en de Russen, die ook Uruzgan probeerden te veroveren, en faalden. ,,Van die fouten moet Nederland leren. Je moet hen winnen. En dat kan, als de Nederlandse militairen twee dingen gebruiken: hun hersens, én hun geld. Geld is macht in Uruzgan, maar je moet het goed gebruiken. Niet zoals de Amerikanen nu doen door het geld te geven aan de gouverneur, een ex-krijgsheer die analfabeet is en het naar verluidt alleen maar gebruikt om er een privélegertje van 300 bodyguards mee op te richten. Nee, de hersens gebruiken betekent contact zoeken met de echte leiders. En dat zijn de imams. Zoek uit wie invloedrijk zijn, nodig ze uit, zelfs degenen die nu nog vrienden zijn met de Taliban. Betaal ze voor hun adviezen. Beter nog: geef direct na aankomst elke moskee een kleine generator en misschien een tapijtje. Wat zal dat nu helemaal kosten? En je wint er zoveel goodwill mee, in één klap. Dan hebben de gelovigen bij het vrijdaggebed licht en warme voeten. Dan zien de gewone mensen: die buitenlandse militairen respecteren ons geloof."

Ook Mohamed Uruzgani ziet als eerste opdracht om de bevolking duidelijk te maken dat de Nederlandse militairen niets tegen de islam hebben. Militair is de situatie volgens hem in Uruzgan minder gevaarlijk dan een paar jaar geleden. ,,Juist Nederland kan vast in Uruzgan goed werk doen. Ook in het noorden van Afghanistan heeft de Nederlandse benadering heel goed gewerkt."

Misschien is het onorthodox, maar waarom zou de Nederlandse missie geen foto's of video's mee naar Uruzgan kunnen nemen van premier Balkenende die in Nederland een moskee bezoekt of meedoet aan het Suikerfeest? ,,Die boodschap begrijpt iedereen." Ook adviseert hij om te beginnen met wederopbouwprojecten die snel zichtbaar resultaat geven. ,,De Amerikanen bouwen voor 20 miljoen een asfaltweg van Kandahar naar Uruzgan. Maar het duurt twee jaar voor de mensen dat met eigen ogen zien."

De boodschap van democratie hoeven de Nederlanders niet uit te dragen. ,,Dat is misschien cynisch. Maar na dertig jaar oorlog hebben de Afghanen daar niets mee. De economie opbouwen, daar gaat het om."

bron: www.trouw.nl